آسیب‌شناسی دقیق، اولین گام برای بهبود نما و منظر شهری

به گزارش دبیرخانه اجلاس سازندگان و طراحان اصفهان، علی‌اصغر میرقادری در گفت‌وگو با صما افزود: با توجه به ماهیت چندجانبه توسعه پایدار اهمیت نهادهای دولتی به‌واسطه در اختیار داشتن منابع قدرت قانونی و حمایت از منافع جمعی، مورد تاکید بسیار است.

وی نهادهایی همچون وزارت راه و شهرسازی، شهرداری‌ها و سازمان نظام‌مهندسی را ازجمله نهادهای تصمیم گیر و اثرگذار در امر توسعه پایدار دانست و اظهار داشت: به‌عنوان‌مثال کمسیون ماده پنج که بر اساس قانون تنها مرجع تغییر در طرح جامع و تفصیلی مصوب شهر و تعیین کاربری‌های موردنظر مالکان است، وظیفه خطیری در شکل دادن به رشد موزون شهرها برعهده دارد.

میرقادری ادامه داد: با تمام تأکیدها و تلاش‌هایی که در مقام حرف و البته در عمل صورت گرفته است، همچنان سیستم واحد و مناسبی در نظام مدیریت شهری کشور تحقق نیافته است. در نبود مدیریت به‌واقع یکپارچه و هماهنگ شهری، نابسامانی و اتلاف منابع، گریزناپذیر است و بنابراین نمی‌توان تحقق اهداف توسعه پایدار را در این شرایط انتظار کشید.

وی همچنین با بیان اینکه نهادهای متولی در این زمینه نقش بسیار مهم و کلیدی دارند و برای این منظور ابتدا باید از کلیشه‌ها دست برداشت و در مسیر ارتقای کیفیت ساختمان‌ها حرکت کرد، افزود: در فرآیند طراحی و ساخت، یکی از مهم‌ترین عوامل قانون و قانون‌گذاری است و در ادامه، نظارت بر حسن طراحی و اجرا عامل دیگری است که انجام این وظایف برعهده دستگاه‌های متولی شامل شهرداری، سازمان نظام‌مهندسی و وزارت راه و شهرسازی است.

ارتقای کیفیت پیش‌شرط پایداری

وی در پاسخ به اینکه چه تغییراتی را در ساخت‌وسازهای شهری برای رسیدن به هدف پایداری ساختمان‌ها ضروری می‌دانید و در این راستا چه اقداماتی باید در مرحله سیاست‌گذاری و اجرای ساختمان‌ها صورت گیرد، گفت: برای این منظور ابتدا باید از کلیشه‌ها دست برداشت و به‌طورجدی نه‌فقط برای بالا بردن آمار، بلکه برای ارتقای کیفیت گام برداشت.

میرقادری ادامه داد: مخصوصاً در شهری مثل اصفهان که نماد فرهنگ و هنر است؛ متاسفانه درگیر معضلات متعددی ازجمله فرونشست، کم‌آبی و آلودگی هوا هستیم و بدیهی است تا زمانی که شهر پایدار نداشته باشیم ساختمان پایدار نخواهیم داشت. البته این دو مقوله لازم و ملزومِ هم هستند. ضمن اینکه همکاری همه صاحبان و فعالان حوزه ساختمان و شهرسازی در راستای پایدارسازی شهر و ساختمان‌ها الزامی است.

توسعه پایدار شهری با بازیافت و کاهش مصرف انرژی

وی درعین‌حال با اشاره به لزوم مشارکت مردم افزود: امروزه توسعه و بهبود شرایط زیست در شهرها بر اساس همکاری و جلب مشارکت گروه‌های مختلف مردم محلی در طرح‌های توسعه‌ای در سطوح مختلف تصمیم‌گیری رقم می‌خورد.

میرقادری با بیان اینکه همچنین می‌توان با بهره‌گیری از تکنولوژی جدید در زمینه بازیافت و کاهش مصرف انرژی در دستیابی به توسعه پایدار شهری گام‌های مثبتی را برداشت، افزود: از طرف دیگر پژوهش‌های مختلف نشان داده است که روند توسعه فیزیکی شهرها می‌تواند تاثیر بسزایی در تحقق اهداف توسعه پایدار داشته باشد.

به گفته این مسئول نظام‌مهندسی، رشد افسارگسیخته و بدون برنامه علاوه بر تخریب بیشتر زیست‌بوم اتلاف منابع انرژی را سبب می‌گردد. تأمین زندگی مطلوب، بهره‌گیری صحیح از طبیعت و الگوهای آن، اصلاح الگوی مصرف، کاهش مصرف انرژی‌های تجدیدناپذیر، استفاده از انرژی‌های پایدار، کاهش زباله و بازیافت صحیح آن در خود بناها ازجمله اهدافی است که در جوامع پیشرفته در صنعت ساختمان موردتوجه است.

وی افزود: بهره‌گیری از منظر سبز، باغچه‌ها و باغ بام‌ها جهات افزایش تنوع زیستی و تأثیر آن بر جزایر گرمایی شهری، استفاده از اصول اکولوژی شهری در بهره‌گیری از منابع زمین، به‌کارگیری سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی با تأثیرات زیست‌محیطی کم، استفاده از مصالح محلی و سیستم‌های ساختمانی پیش‌ساخته، توجه به جنبه‌های هویت زمینه‌ای هر مکان، توجه به فشردگی، اختلاط و تراکم مناسب در بخش‌های مختلف شهر و حتی بهره‌گیری از کشاورزی شهری در سایه یک سیستم مدیریتی یکپارچه ازجمله این راهکارها است که برای تحقق آن در شهرهای ایران راه بسیار درازی در پیش است.

لزوم آسیب‌شناسی دقیق در حوزه نما و منظر شهری

نایب‌رئیس سازمان نظام‌مهندسی ساختمان استان اصفهان در خصوص راهکارهای پیشنهادی برای تعدیل وضعیت کنونی به نهادهای متولی و طراحان و معماران، با توجه به وضعیت نامطلوب نمای ساختمان‌ها و سیما و منظر شهری گفت: قدر مسلم یکی از مهم‌ترین مسائل برای پیگیری ضعف‌های موجود شناخت از موضوع و مسئله و آسیب‌شناسی آن است که در گام اول پیشنهاد می‌شود این آسیب‌شناسی به‌طور دقیق صورت بگیرد.

وی ادامه داد: همچنین بررسی سوابق جهانی و محلی در خصوص این مسئله نیز می‌تواند در راستای رسیدن به پاسخ کمک‌کننده باشد. درعین‌حال مطالعات بنیادی و کاربردی متمرکز در این حوزه تا رسیدن به الگو می‌تواند در حل مسئله بسیار کمک کند.

راهکارهای پیشنهادی برای بهبود نما و منظر شهری

به گفته میرقادری منظر شهری انعکاسی از روحیه و روان شهروندانی است که در آن زیست می‌کنند، بنابراین اگر چهره کنونی شهرها با انواع اغتشاشات بصری آلوده‌شده است، رفع این مشکل نیازمند ارائه راهکارهای منطقی است.

وی ادامه داد: اهم این راهکارها عبارت‌اند از ایجاد زمینه برای انجام پژوهش‌های علمی در زمینه مطالعات منظر و روانشناسی محیط و آسیب‌شناسی شرایط موجود؛ عدم ارائه راهکارهای کوتاه‌مدت و مقطعی نظیر آنچه در روزهای پایانی سال در زمینه رنگ کردن دیوارها و… اتفاق میافتد؛ ایجاد نهادهای نظارتی قوی که لابی‌ها و منفعت شخصی افراد نتواند خللی در تصمیمات و مصوبات آن وارد سازد؛ ارتباط مستمر نهادهای مدیریتی با دانشگاه‌ها و بهره‌گیری از نیروی کار جوان و خلاق؛ پرهیز از ارائه راهکارهای شعاری بدون در نظر گرفتن واقعیات موجود، چراکه هر شهری روح زمانه خود است و هویت مندی به معنای بازگشت و تقلید صرف از گذشته نیست؛ ایجاد کمیته‌های مردمی در محلات برای انعکاس درخواست‌ها و نظرات شهروندان از یک‌سو و تلاش برای ارتقاء شناخت و آگاهی ساکنان محلات در رابطه با مباحث منظر.

شناخت کلیشه‌ای از معماری ایران

میرقادری همچنین در خصوص نقش مهندسان، طراحان و سازندگان در ایجاد نما و منظر شهری متناسب با هویت معماری ایرانی اظهار داشت: هویت معماری ایرانی، امری پویا است که متناسب با پیشینه هنر و معماری ایرانی و نیازهای امروز کاربران، شرایط محیط و دانش و تکنولوژی امروز تعریف می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در این حوزه شناخت کلیشه‌ای از معماری ایران و بها ندادن و نبود مطالعات و تحقیقات اصولی در این حوزه است؛ اظهار داشت: در ابتدا باید پتانسیل‌های معماری ایرانی را شناخت و در ادامه تعدادی معمار و شهرساز توانمند و خلاق در این حوزه بر مبنای داشته‌ها به ارائه الگو بپردازند. درنهایت باید با حمایت قانون و ابزار رسانه‌های دیجیتال و… به تبلیغ گسترده آن بپردازیم.

توجه به نقش و شان جامعه حرفه‌ای مهندسان

این مسئول سازمانی یادآور شد: یکی از مسائل بسیار اساسی در این زمینه توجه به نقش و شان جامعه حرفه‌ای مهندسان است که دستیابی به این مهم مستلزم همت تک‌تک مهندسان برای ارجح قرار دانستن منافع صنفی بر منافع شخصی است. تا زمانی که اتحاد جامعی در این زمینه رخ ندهد، نمی‌توان انتظار داشت تا قاطبه مردم جایگاه والای مهندسان در ادامه حیات جامعه را به رسمیت بشناسند.

به گفته وی نمونه کوچک آن بحث تعرفه‌های نظام‌مهندسی است که باوجودآنکه نسبت به بسیاری از هزینه‌های خانوار (نظیر هزینه‌های درمان) سهم بسیار کوچکی در سبد خانوارها دارد؛ اما همین سهم کوچک نیز آماج سودجوئی افراد واسطه شده که در این میان تک‌تک افراد مقصر هستند. از سوی دیگر سازمان نظام‌مهندسی به‌عنوان نهاد هماهنگ‌کننده و مرجع صنفی اقدامات مهندسی می‌تواند با ارائه ضوابط قانونی و متکی بر ارائه خدمات تخصصی به‌شرط همراهی سایر نهادها دست این واسطه‌گران را کوتاه کند. بدین ترتیب خدمات مهندسی با کیفیت بسیار بهتری ارائه خواهد شد که در درازمدت تاثیر آن در منظر شهری نیز مشهود است.

میرقادری اضافه کرد: همچنین بهره‌گیری بهتر از تخصص‌های نوین ازجمله طراحی شهری باید موردتوجه قرار گیرد. این رشته عمر نسبتا کوتاهی در ایران دارد بااین‌وجود تلاش‌های بسیار خوبی در این زمینه صورت گرفته و دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیلان بسیار باکیفیتی را در این رشته تربیت کرده‌اند، اما متاسفانه حتی هنوز خدمات مهندسی ویژه که با استفاده از تخصص این کارشناسان شکل گرفته باشد، در نظام‌مهندسی ساختمان تعریف نشده است؛ بنابراین همچنان خلاء موجود در رابطه بین برنامه‌ریزی شهری و معماری مشهود است.