مهندس محسن صفایی:
جایگاه صنعت پلاستیک و پلیمر در اقتصاد مقاومتی
- شنبه 26 تیر 1395 ساعت 9:51
با توجه به اهداف سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی، با رویکرد جهادی در سند چشم انداز 20 ساله، در حال حاضر به نظر می رسد تمرکززدایی از قدرت با واگذاری اختیارات تصمیم گیری به ذی نفعان از لحاظ مقاومتی کردن اقتصاد، از اهمیت برخوردار باشد؛ و صد البته نقش بخش صنعت در فراهم سازی آن بیش از سایر بخشهاست.
در این میان، صنعت پلاستیک با دارا بودن سهم بسزایی در صادرات و تامین نیازهای داخلی، می تواند به یکی از منابع درآمدزا تبدیل شود. این درحالی است که هم اکنون این صنعت علاوه بر سایر مشکلاتی که دوستان اشاره کردند ـ اعم از بانکی، دارایی، تامین اجتماعی، قاچاق کالا و واسطه گری ــ از مشکلات سیستم تامین مواد نیز رنج می برد. این مشکلات به شرح زیر می باشند:
برای مشاهده فایل پی دی اف کلیک کنید.
1. با وجود پالایشگاه ها و کارخانجات پتروشیمی متعدد و سال ها تجربه، تامین مواد اولیه همچنان از دغدغههای تولیدکنندگان است، که مهمترین آنها فقدان مدیریت صحیح در رتبه بندی تولید محصولات پتروشیمی، مطابق با نیازهای تولیدکنندگان و همچنین عرضه مواد به صورت سلیقهای است؛
2. عدم شفافیت کافی در مقدار عرضه و قیمت آن؛
3. کیفیت پایین محصولات کارخانجات پتروشیمی؛
4. فروش مواد اولیه ارزان قیمت توسط پتروشیمیها تحت عنوان صادرات با قیمت بسیار پایین‌تر از آنچه تولیدکننده داخلی می تواند خریداری کند.
توجه داشته باشید صنعت پتروشیمی و به خصوص صنایع زیر مجموعه آن، سهم بسیار بزرگی در کالاهای مصرفی در سراسر جهان دارند. از چسب و رنگ و رزین و مواد شیمیایی گرفته، تا خودرو و لوازم خانگی و ساختمانی در سطح گستردهای از این محصولات بهره می برند. عملا دنیای امروز بدون محصولات تولید شده از مواد پتروشیمی قابل تصور نیست. در این شرایط بسیار آزاردهنده است که ببینیم اقتصاد کشور با کوچکترین تنشی در وضعیت صادرات نفت دچار آسیب و رکود جدی می‌شود. میزان وابستگی اقتصاد ایران به نفت بدون هدف افزایش می یابد و صنایع تکمیلی پتروشیمی برغم توانایی برای تولید ارزش افزوده کلان و اشتغال زایی فراوان، هنوز نتوانستهاند جایگزین درآمدهای نفتی شوند. ضمن اینکه کشور نیز با سطح گستردهای از بیکاری مواجه است. برای حل این مسئله دو راهکار به ذهن می رسد:
1. فاصله گرفتن از خام فروشی، چه در نفت و چه در معادن و دیگر حوزهها و حرکت به سمت تکمیل زنجیره ارزشی که می تواند تهدید را به فرصت تبدیل کند.
2. آبادگری و اجرای پروژههای عمرانی در داخل کشور و کشورهای همسایه ای که در حیطه نفوذ سیاسی کشور قرار دارند. اگر به سمت تکمیل زنجیره ارزش در همه زمینه ها حرکت کنیم، به خصوص در حوزههایی که منابع طبیعی یا مزیتهای ویژه در آنها داریم از جمله نفت و گاز و معادن، می توانیم یک جهش در اقتصاد غیر نفتی داشته باشیم. حتی می توانیم برنامه ای را به تصویب برسانیم که طبق آن صادرات مواد خام در 5 سال آینده ممنوع شود، یا عوارض زیادی بر آنها وضع شود، یا به مجوزهای ویژه با شرایط سخت منوط شود. یعنی تعرفه صادرات محصولات خام پتروشیمی را به نحوی تعیین کنیم یا مواد خام را با چنان قیمت گزافی بدهیم که صادرات مواد خام سود اندکی نصیب آنها کند؛ تا شیب منافع سازمان ها و شرکتها به سمتی رود که استراتژی خود را به سمت صادرات محصولات تکمیلی و حداقل نیمه خام تنظیم کند و به سمت کالاهای نهایی حرکت کنند.
به نظر می رسد لازم است با اقتدار موضوع تکمیل زنجیره ارزش را به یک عزم ملی تبدیل کنیم. لازم به یادآوری است که در یک سری سلسله اقدامات ضد تولید ملی توسط پتروشیمی ها، امروز در بعضی حوزهها، بنگاه دارها و صنعتگران ایرانی مواد اولیه را گران تر از چینی ها و ترک ها که مشتری محصولات پتروشیمی ما هستند، دریافت می کنند.
برای مثال در حوزه پلیمرها تولیدکنندگان ایرانی، هر کیلوگرم مواد ایرانی را 10 تا 20 درصد گران تر از خارجی هایی که مواد اولیه را می خرند، تهیه می کنند؛ یعنی ما منابع طبیعی متعلق به همه مردم را به بخشی از پتروشیمیهای خود و به خصوص خصولتی اختصاص داده که محصولات خود را به خارجی ها ارزان تر از ایرانیان می فروشند. این رفتار، بخش خصوصی را کاملا فلج کرده و امکان رقابت در صادرات را نیز از آنها سلب کرده است.
همچنین لازم به ذکر است، از زمانی که اعلام شده نرخ بهای مواد اولیه محصولات پتروشیمی بر اساس نرخ ارز آزاد محاسبه خواهد شد، با کاهش 30 درصدی مصرف مواد اولیه پتروشیمی در کشور مواجه شدیم. و شاهد روند کاهش معاملات داخلی نیز هستیم. این مسئله نشان می دهد صنایع تکمیلی پتروشیمی وارد یک شیب کاهشی شده و اثرات منفی این شیب در 3 یا 4 سال آینده در اقتصاد ملی کاملا ملموس خواهد شد. در پایان به آخرین شاهکاری که باعث تعطیلی صدها کارخانه و از میان رفتن هزاران شغل در صنعت پلاستیک شده است، اشاره می کنم:
در حال حاضر، ترکیه رقیب اصلی ما در منطقه در حوزه صنایع پایین دستی پتروشیمی به شمار می آید. در چنین شرایطی ما با ترکیه توافق می کنیم که برای واردات این محصول از ترکیه به ایران، تعرفه ترجیحی وضع کنیم. بر اساس این توافق نامه، از ترکیه مصنوعات صنعتی وارد ایران می‌شود و ما مواد خام و محصولات کشاورزی به ترکیه می دهیم. چنین توافقی درست برخلاف تکمیل زنجیره ارزش است و با سیاستهای کلان اقتصادی نظام مغایرت دارد. به هرحال تکمیل زنجیره ارزش اقتضائاتی دارد که باید رعایت شود. در غیر این صورت سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در این حوزه نیز به باد خواهد رفت.
نشریه پنجره ایرانیان ــ سال نهم ــ شماره 105 ــ تیر 95
ثبت نظر
