91/6درصد پنجره‌های مسکونی ایران دوجداره نیستند!

تهدید را به فرصت تبدیل کنیم

رضا کربلایی

91/6 درصد از پنجره‌های خانه ایرانیان دوجداره نیست! این یک ادعا نیست که واقعیتی است رسمی؛ آن‌هم به روایت مرکز آمار ایران به عنوان تنها نهاد رسمی آماری کشور. آماری هشدار دهنده که نشان می‌دهد بیش از 8 میلیون خانه ایرانی در ماه‌های سردسال برای جلوگیری از ورود سرما از درزگیر استفاده می‌کنند و تنها 4/8 درصد از کل خانه‌های مسکونی کشور دارای پنجره‌های دو یا چندجداره هستند.آیا این یک تهدید نیست که افزون بر آلودگی‌های صوتی و ورود آلاینده‌های هوا به خانه ایرانیان، انرژی‌های گران تولیدشده خیلی ارزان از دست می‌رود آنهم به واسطه نفوذ هوای سرد از لابلای در و پنجره‌های قدیمی و تک جداره. در این شرایط بدیهی است که برخی از مردم به خطا برای جلوگیری از ورود هوای سرد به محل زندگی شان، تمامی راه‌های ورود هوا به ساختمان را ببندند و شعله بخاری گازی خود را زیاد کنند و چه تلخ است که....

آری چه تلخ است که فردا خبر دهند قاتل نامرئی دوباره قربانی گرفت. میزان مرگ و میر ناشی از گازگرفتگی در ایران بسیار نگران کننده شده است و به نظر می‌رسد افزون بر توصیه‌های ایمنی و یادآوری استانداردهای مصرف گاز باید راهی دیگر را جستجو کرد، راهی که گام نهادن در آن نیازمند عزمی فراگیر و همگانی و حمایت جدی و عملی دولت و مجلس است.این راه همان هدفمندی یارانه‌های انرژی است اما نه به معنای اصلاح یا افزایش قیمت‌ها. این راه همان اجرای سیاست‌های غیرقیمتی کاهنده مصرف انرژی در کشور است. دستکم در بخش ساختمان ایران که بیش از 40 درصد از انرژی تولیدی کشور را به خود اختصاص می‌دهد، گام‌های زیادی را می‌توان برداشت. مردم را تشویق کرد که تا پنجره‌های قدیمی خود را عوض، سیستم تولید و توزیع آب گرم ساختمان را به عایق‌ها مجهز کنند، دیوارهای خارجی ساختمان را عایق‌کاری و بر روی شوفاژها و رادیاتورها شیرهای ترموستاتیک نصب کنند.جدول زیر تازه‌ترین یافته‌های مرکز آمار ایران است:

واحدهای مسکونی معمولی به تفکیک رعایت موارد مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در 1390

بگذارید بازهم از آمارهای رسمی با هم سخن بگوییم. نتایج آمارگیری از مصرف حاملهای انرژی در بخش خانوار در نقاط شهری ایران در سال 90 نشان می‌دهد که از مجموع 14 میلیون و 777 هزار و 755 واحد مسکونی معمولی در ایران تنها، یک میلیون و 237 هزار و 21 واحد از پنجره‌های دو یا چندجداره استفاده می‌کنند.به بیان ساده‌تر 4/54 درصد ایرانیان برای گرم کردن خانه خود ترجیح می‌دهند که از درزگیر استفاده کنند. البته ضعفهای ساختاری مصرف انرژی در ساختمان‌های موجود مسکونی کشور روی دیگری هم دارد. اینکه تنها 8/5 درصد از تاسیسات و سیستم تولید آب گرم خانه‌های ایرانیان عایق کاری شده است و یا اینکه 2/6 درصد از دیوارهای خارجی ساختمان‌های مسکونی به عایق‌ها تجهیز شده‌اند و البته و متاسفانه‌تر اینکه فقط و فقط 8/2 درصد از خانه‌های ایرانیان از سیستم کنترل کننده موضعی نظیر شیرهای ترموستاتیک بر روی رادیاتور و فن‌کویل‌ها بهره مند هستند.حالا کافی است به جزییات گزارش آماری مرکز آمار ایران دقت شود که نشان می‌دهد واحدهای مسکونی کشور در رعایت موارد مبحث 19 مقررات ملی ساختمان از حیث مساحت زیربنایی برای گرم شدن در سالی که گذشت، چه وضعیتی داشته است.

واحدهای مسکونی معمولی بر اساس مساحت زیربنایی که گرم می‌شود به تفکیک رعایت موارد مبحث 19 مقررات ملی ساختمان:1390

هدفمندی یارانه‌ها؛ بدون افزایش قیمت انرژی

به این یافته آماری خوب دقت کنید: در میان وسایل گرمایشی، بخاری گازی با 5/80 درصد، سهم عمده‌ای از وسایل و امکانات گرمایشی را در بین خانوارهای شهری که واحد مسکونی خود را گرم می‌کنند، در اختیار خود دارد و سهم واحدهای غیرآپارتمانی در استفاده از بخاری گازی بر گرمایش 65 درصد است و سهم شوفاژ در بین خانوارهای شهری تنها محدود به 3/9 درصد می‌شود با این توضیح که سهم واحدهای مسکونی آپارتمانی در استفاده از شوفاژ 85 درصد است. حالا کافی است تا دستگاه‌های دولتی یک ارزیابی ریالی از میزان انرژی مصرف شده در بخش ساختمان ایران و البته ارزیابی هزینه ای از قیمت تمام شده حاملهای انرژی در کشور را در اختیار داشته باشند و با درنظر گرفتن دغدغه‌های زیست محیطی و بالارفتن میزان آلاینده‌ها به واسطه استفاده غیربهینه از انرژی در کشور به این پرسش بیاندیشند که آیا نمی‌شود، یارانه‌ها را هدفمند کرد آنهم بدون افزایش قیمت انرژی؟ البته نظر کارشناسی بر این است که دولت‌ها برای اصلاح نظام توزیع یارانه‌های خویش سیاستهای اصلاح قیمت انرژی و سیاستهای جایگزین و تشویقی برای کاهش مصرف انرژی به طور همزمان اجرا کنند. بدون تردید اگر دولت به جای افزایش یارانه نقدی و تزریق نقدینگی به اقتصاد کشور، برنامه منسجمی را با رویکرد تشویق شهروندان برای اصلاح ساختار مصرف انرژی در بخش ساختمان اجرایی کند، نه تنها از هدررفت انرژی جلوگیری خواهد شد که می‌توان انرژی صرفه جویی شده را به سمت دیگر بخشهای مولد اقتصادی سوق داد. پرسش اما این است که دستگاه‌های دولتی در اجرای قانون اصلاح الگوی مصرف به عنوان مکمل هدفمندی یارانه‌ها چه اقداماتی انجام داده‌اند. تجربه نشان داده است که اصلاح نظام یارانه‌های انرژی در کشورهای جهان با نگاه درآمدی دولت‌ها به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.

کاهش پایدار مصرف انرژی در اولویت قرار گیرد

واقعیت این است که گزارش اخیر مرکز آمار ایران از وضعیت مصرف انرژی در بخش ساختمان‌های مسکونی کشور و امکانات و وسایلی که برای گرمایش و سرمایش در خانه‌ها به کار می‌رود، به وضوح تاییدکننده خلاهای جدی و چالشهای تهدید کننده‌ای است که با یک برنامه ریزی دقیق و عملیاتی می‌توان این تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد. چه اینکه صرف افزایش قیمت حامل‌های انرژی ممکن است در کوتاه مدت باعث کاهش مصرف انرژی شود، اما این کاهش مصرف پایدار نخواهد بود. از سوی دیگر، با اصلاح فرایندها و سازوکارهای تولید و مصرف انرژی در بخش ساختمان به طور مسلم کاهش مصرف به وضعیت پایداری درخواهد آمد. به همین دلیل پیشنهاد پنجره ایرانیان این است که رویکرد کلی برنامه‌ها، سیاست‌ها و اولویت‌ها برای مدیریت مصرف انرژی به ویژه در بخش ساختمان با هدف پایداری در کاهش مصرف حامل‌های انرژی تنظیم و تعیین شود. تنها باید توجه کرد که حتی اگر دولت موفق شود با همکاری فعالان صنعت در و پنجره دوجداره ایران، سهم پنجره‌های دوجداره کشور را در یک دوره زمانی 5 ساله از 4/8 درصد به 50 درصد افزایش دهد، یک انقلاب در بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان رخ خواهد داد و این تازه آغاز یک راه است. راهی بی پایان برای بهبود وضعیت مصرف انرژی و حرکت به سمت زندگی سبز. آیا فعالان صنعت در و پنجره دوجداره ایران، تصمیمی برای تبیین اهمیت این موضوع کلیدی و سرنوشت‌ساز دارند؟ راه مهم این است که تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیرندگان در دولت، مجلس شورای اسلامی و سایر نهادها و دستگاه‌های مسوول به این عزم واحد برسند که می‌شود نظام یارانه‌های انرژی کشور را هدفمند کرد ولی نه با تکیه صرف بر افزایش قیمت حامل‌های انرژی. بایسته است تا هم فعالان صنعت در و پنجره دوجداره و هم سازندگان و انبوه سازان و مهندسان هر یک به سهم خویش گامی به جلو بردارند. فرصت‌ها را نباید از دست داد. بسم‌ا...

ماهنامه پنجره ایرانیان – شماره64 -بهمن 91