قیمتگذاری محصولات پتروشیمی؛ دستوری یا رقابتی؟

انتقادها از نحوه قیمت‌گذاری و عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا دوباره افزایش یافته است؛ از یک سو بسیاری از واحدهای تولیدی و صنعتی نیازمند به مواد اولیه پتروشیمی عنوان می‌کنند که نحوه قیمت‌گذاری، عرضه و شیوه تعیین شده برای خرید کالا از بورس کالا به گونه‌ای سخت و پیچیده است، که بسیاری ترجیح می‌دهند مواد اولیه خود را با واسطه تامین کنند؛ از سوی دیگر برخی معتقدند به جای کارگزاران واقعی در بورس کالا، این دلال‌ها و واسطه‌ها هستند که به راحتی جولان می‌دهند و نمی‌گذارند تا آیینه بورس کالا شفاف  شود. برخی  دیگر اما اعتقادشان این است که فرمول طراحی شده برای قیمتگذاری و عرضه کالا به گونه‌ای است که دلال پروری در بورس کالا را اجتناب ناپذیر می‌سازد. در این میان انجمن کارفرمایان پتروشیمی به عنوان یکی از ضلع‌های چندضلعی ناموزون بازار محصولات پتروشیمی هم گلایه دارد و مصمم است تا فرمول تعیین قیمت تغییر کند. بازار در و پنجره یوپی‌وی‌سی ایران البته باید نسبت به آنچه در عرصه تعیین قیمت محصولات پتروشیمی می‌گذرد، حساس باشد چرا که پودر پی‌وی‌سی و برخی مواد اولیه از جمله افزودنی‌های به کار رفته در پروفیل یوپی‌وی‌سی هم متاثر از این ماجرا خواهد بود.

قیمت دستوری محصولات پتروشیمی تولید رانت می‌کند

نایب‌‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر قطع دست دلالان، گفت: مشکلات بازار پتروشیمی ناشی از عوامل خارج از بورس کالاست. محمدرضا پورابراهیمی نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس، گفت: بهترین مکانیزم برای کشف واقعی و عادلانه قیمت محصولات پتروشیمی، مکانیزم عرضه و تقاضا در بورس کالاست و دولت و مسئولان مربوطه باید با حمایت قاطع از بورس، دست دلالان را از این بازار کوتاه کنند.

پورابراهیمی تصریح کرد: برای مثال سال گذشته سازمان حمایت مصرف کنندگان و تولیدکنندگان در یک تصمیم نادرست اقدام به کنترل قیمت‌ها در رینگ پتروشیمی کرد، به نحوی که قیمت‌های بازار آزاد به مراتب بالاتر از بورس کالا معامله می‌شد و در این شرایط مشخص است که همه به دنبال خرید از بورس و فروش در خارج از بورس می‌افتند تا با دلال‌بازی پول‌های هنگفتی به جیب بزنند. وی افزود: عقل سلیم حکم می‌کند که نرخ محصولات در بورس کالا براساس عرضه و تقاضا و نظارت‌های منطقی وزارت صنعت، معدن و تجارت کشف شود تا دیگر شاهد اختلاف قیمتی شدید بین بورس و بازار آزاد نباشیم.

نائب رییس کمیسیون اقتصادی مجلس تاکید کرد: با این تفاسیر تمام مشکلات کنونی تولیدکنندگان حاضر در معاملات بورس کالا، ناشی از سیاست‌های خارج از بورس است که به بدنه بورس وارد شده و در کمال تعجب اکنون برخی بورس را به عنوان عامل اصلی مشکلات معرفی می‌کنند. وی گفت: ما باید امروز متناسب با اوضاع اقتصادی کشور، واقعیت‌های اقتصادی را بپذیریم و اگر مسئولان مربوطه قصد جلوگیری از افزایش نرخ برخی محصولات را دارند، نباید با استفاده از ابزارهای دستوری این کار را انجام دهند، زیرا نه تنها این کار منطقی نیست، بلکه عامل اصلی ایجاد رانت و دلال بازی است. وی در پایان اظهار کرد: بحث‌ها و مشکلات به وجود آمده به زودی در کمیسیون اقتصادی مجلس مطرح می‌شود و با جدیت تمام به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.

بهین‌‌یاب کارایی ندارد

یک کارشناس رینگ پتروشیمی بورس کالا با بیان اینکه اکنون سایت بهین‌یاب با توجه به شرایط بازار کارآیی خود را از دست داده است، گفت: به نظر تمام کارشناسان بورس‌ها در دنیا از شفافیت بسیار بالایی برخوردارند و مانع ایجاد حیاط‌ خلوت برای برخی افراد می‌شود. مهدی میرشاه‌محمد، درباره مباحث اخیر مطرح شده مبنی بر توقف عرضه محصولات پتروشیمی در بورس کالا، اظهار داشت: این‌ها مباحثی هستند که همه در جریان پشت‌پرده اهداف آن قرار دارند، چرا که به نظر تمام کارشناسان بورس‌های دنیا بهترین محل برای شفافیت معاملات هستند.

وی ادامه داد: اگر موانعی برسر راه معاملات وجود دارد، باید برطرف شود تا شفاف‌سازی بیشتری در روند عرضه و تقاضا شاهد باشیم. یکی از اهداف خروج معاملات محصولات پتروشیمی از سازوکار بورس، ایجاد حیات خلوت برای سودجویان است. این کارشناس رینگ پتروشیمی بورس کالا با بیان اینکه مشخص نیست با چه استدلالی بحث خروج محصولات پتروشیمی از سازوکار بورس مطرح شده است، گفت: موانعی که برسر راه معاملات با استفاده از مسیر سایت بهین‌یاب و اصلاح اشکالات از سوی ملی پتروشیمی باید برطرف شود.

شاه‌محمد با اشاره به نواقص سایت بهین‌یاب تصریح کرد: وزارت صنعت یکسری پروانه‌هایی را به شرکت‌های تولید‌کننده می‌دهد تا از طریق بورس کالا خرید کنند که حدود 10 درصد از خریداران با رانت و ارتباطات اقدام به گرفتن پروانه برای خرید از بورس کردند و در این باره باید نظارت بیشتری انجام گیرد.

وی گفت: برخی شرکت‌هایی که مجوز خرید از بورس دارند، حتی وجود خارجی هم ندارند و برخی هم با کد پروانه خرید دیگران به محصولات می‌رسند. این کارشناس رینگ پتروشیمی بورس کالا با اشاره به راهکارهای شفافیت بیشتر معاملات محصولات پتروشیمی، تصریح کرد: در این باره باید از طریق سیستم‌های پیشرفته و تکنولوژی روز، مصرف واقعی به طور کامل کنترل شود. شاه‌محمد با اشاره به اینکه برخی شرکت‌ها مجوز بیشتری برای خرید محصولات از سازوکار بورس دریافت کرده‌اند، گفت: این افراد که به 10 درصد از کل خریداران هم می‌رسند با رانت‌ و ارتباط محصولات را تهیه می‌کنند. وی گفت: اکنون خرید محصولات پتروشیمی از بورس کالا خارج از سازوکار سایت بهین‌یاب امکان‌پذیر نیست و در واقع محدودیت‌های ایجاد شده امکان خرید از بورس کالا را به غیر از شرکت‌های معرفی شده وجود ندارد. وی سایت بهین‌یاب را همانند ارائه کالا و محصولات به صورت کوپنی توصیف کرد و گفت: اکنون اکثر پتروشیمی‌ها با توجه به مازاد تولیدشان به صادرات محصولات رغبت بیشتری دارند.

این کارشناس رینگ پتروشیمی بورس کالا پیشنهاد داد شرکت‌های دارای پروانه بهره‌برداری با توجه به ثبات نسبی اقتصادی ایجاد شده در کشور خارج از سازوکار بهین‌یاب خرید و فروش کنند؛ سایت بهین‌یاب پس از اجرای فاز اول هدفمندی و بحث تحریم‌ها ایجاد شد تا بازار کنترل شود. وی ادامه داد: اکنون دیگر این شرایط از بین رفته و این سایت هم عملاً دیگر نمی‌تواند نقشی مهم ایفا کند. این کارشناس معاملات با بیان اینکه با توجه به مشکل ثبت سفارش، امکان ایجاد بازار رقابتی از بین رفته است، گفت: شرکت ملی پتروشیمی به صورت کاملاً انحصاری محصولات خود را به هر قیمتی که مدنظر دارد، در بازار عرضه می‌کند.

شاه‌محمد با تأکید بر اینکه عرضه محصولات پتروشیمی به صورت انحصاری انجام می‌پذیرد، گفت: با توجه به محدودیت‌های خرید از بورس کالا، پذیرفتن قیمت‌ها از سوی خریداران از روی ناچاری است. وی افزود: بورس کالا که سال‌ها روی آن کار کارشناسی شده است و اکنون به عنوان نهادی مهم در اقتصاد ملی نقش آفرینی می‌کند، ‌نباید اینطور مورد هجمه قرار گیرد. بورس کالایی به لحاظ شفافیت در اقتصاد سالم فعالیت می‌کند و در خصوص عرضه و تقاضا باید تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان واقعی شناسایی شوند. این کارشناس رینگ پتروشیمی در خاتمه تأکید کرد: عقل سلیم حکم می‌کند که در روند توزیع و خریداران واقعی محصولات و برداشتن محدودیت‌ها اقدام عملی انجام پذیرد تا خروج محصولات از بورس کالا و تیشه به ریشه آن زدن.

نشریه پنجره ایرانیان، سال ششم ، شماره 73 ، آبان ماه 1392