مسکن مهرزیر تیغ انتقاد و ابهام آقای وزیر

اشاره: پس از 16 سال دوباره به صدارت برگشته، اما این بار او وزیر دو وزارتخانه ادغام شده راه و ترابری با مسکن و شهرسازی است که به وزارت راه و شهرسازی نامگذاری شده است. مهندس عباس آخوندی، پس از چهار سال وزارت مسکن و شهرسازی در دولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی، در فاصله سال‌های 1372 تا 1376 این بار به وزارت راه و شهرسازی در دولت حسن روحانی رسیده است و هرچند او در جریان بررسی رای اعتماد مجلس به دولت تدبیر و امید، کمتر سیاست‌های بخش مسکن خود را شفاف کرد، اما پس از اخذ رای اعتماد و در یک برنامه تلویزیونی، آشکارا شاهکار دولت نهم و دهم محمود احمدی‌نژاد در بخش مسکن را به چالش کشید تا این نظریه به تدریج به عمل نزدیک شود، که قطار تولید مسکن مهر در ایستگاه دولت یازدهم از حرکت خواهد ایستاد و تنها دولت حسن روحانی خود را متعهد می‌داند به وعده‌ها و کارهای ناتمام بسیار دولت پیشین در بخش مسکن مهر جامعه عمل بپوشاند. اما وزیر راه و شهرسازی دولت تدبیر و امید، با انتقادها و پرسش‌هایش درباره مسکن مهر، عملا تکیه علی نیکزاد وزیر راه و شهرسازی دولت دهم بر اعداد و ارقام را با نقدی بر کیفیت ساخت و سازهای انجام شده با علامت سوال جدی مواجه کرد و حتی آخوندی پول‌های تزریق شده در دولت پیشین به پروژه‌های مسکن مهر را تورم‌زا خواند و از مردم خواست تا پاسخ دهند دنبال مسکن ارزان قیمت هستند یا تورم زیاد؟ اظهارات او البته بدون واکنش نمانده به ویژه اینکه او به روزهای خوش انبوه‌سازان هم پایان داده و اعلام کرده است که هرگز زیربار افزایش هزینه ساخت مسکن مهر نمی‌رود و پیمانکاران مسکن مهر باید به تعهدات قبلی خود با دولت و وزیر قبلی پایبند باشند. مسکن مهر در دوران صدارت عباس آخوندی بر وزارت راه و شهرسازی چه فرجامی پیدا خواهد کرد؟  او می‌گوید: مسکن‏‌مهر‏‌ مثل یک سیب زیبا به مردم نمایش داده شده است باید این سیب را قاچ کرد و دید داخل آن چه خبر است؟  گزارش ویژه پنجره ایرانیان به ارزیابی ابعاد مختلف رویکرد مواضع سکاندار جدید صنعت ساختمان و مسکن ایران و واکنش‌ها به این مواضع اختصاص دارد.

• ·         مسکن‌مهر جدیدی نمی‌سازیم

«هیچ پروژه مسکن‌مهر جدیدی در کشور شروع نخواهد شد. » این صریح‌ترین موضع عباس آخوندی در روز وداع علی نیکزاد با وزارت راه و شهرسازی بود. او البته تاکید کرد: اولویت بنده تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام مسکن‌مهر کل کشور خواهد بود و به همه تعهدات قبلی دولت در بخش مسکن‌مهر متعهد است، چرا که به سرعت پروژه‌های مسکن‌مهر کشور را تکمیل و به مردم تحویل خواهیم داد و مردم هیچ نگرانی از این بابت نداشته باشند. چرا که هیچ یک از سیاست‌های مسکن‌مهر تغییر نمی‌کند و همه چیز در جهت ایجاد زیرساخت‌ها و خدمات رو‌بنایی و زیربنایی ادامه دارد. او در واکنش به پرسش‌های خبرنگاران رویکرد دیگری از نگاه و برنامه خویش به بازار مسکن را ارائه و تاکید کرد: بازار مسکن دستوری نیست و فعلا برنامه‌ای برای کنترل بازار مسکن نداریم و همه چیز در اختیار بخش خصوصی است.

• ·         خط قرمز بر مسکن یک‌میلون تومانی

یکی از جدی‌ترین انتقادهای مرد اول وزارت راه و شهرسازی خط بطلان کشیدن به مسکن ارزان قیمت یک میلیون تومانی توسط دولت پیشین است و می‌گوید: به طور قطع اعتقاد به توسعه پایدار در بخش مسکن داریم که این موضوع بدون پس انداز و تجهیز منابع توسط سپرده‌گذاران غیرممکن است. وی به صراحت بیشتری تاکید می‌کند: خانه‌دار شدن افراد بدون پس‌انداز یک تصور ذهنی است و افراد و مدیران این موضوع را به طور شفاف برای مردم توضیح ندادند در صورتی‌که برای خرید خانه نیاز به پس‌انداز در خانوار است؛ این که یک میلیون بدهید تا خانه بگیرید، علامت ناصحیح به بازار مسکن است در صورتی‌که باید مردم را با روش درست خانه‌دار شدن آشنا کرد. آخوندی به نشست خود با رییس کل پیشین بانک مرکزی اشاره و اظهار می‌دارد: متاسفانه مسئولان اعلام کردند که میزان پس‌انداز در صندوق‌های پس‌انداز بانک‌ها نزولی است، در صورتی که باید سیاست وزارتخانه رشد پس‌انداز خانوار و ثبات شرایط اقتصادی باشد تا قدرت خرید افزایش پیدا کند. به گفته او دولت یازدهم هیچ آمادگی برای رشد نقدینگی ندارد و مجلس در بودجه سال 91 رشد نقدینگی را متوقف کرده است. وزیر راه و شهرسازی می‌افزاید: بدون رشد نقدینگی چاره‌ای جز تامین منابع از بازار نداریم و باید به سمت انبوه‌سازی با مفهوم توسعه واقعی و ارتقای کیفیت ساخت و ساز و کوچک‌سازی به مفهوم تغییر الگوی مصرف ساختمان که مورد تاکید مقام معظم رهبری هم بود، برویم. وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه سیاست‌ها یا کلان اقتصادی کشور باید همراستا با سیاست‌های خرد خانوار باشد، توضیح می‌دهد: بنده جزو کسانی بودم که نسبت به مسکن‌مهر انتقاد کردم که اولین نقد همان موضوع تامین منابع بود، زیرا تاکنون 50 هزار میلیارد تومان از طریق بانک تامین شده که به عنوان عضو هیات وزیران اعلام می‌کنم که تزریق چنین پولی به این پروژه امکان‌پذیر نیست. آخوندی با اشاره به مشکلات فنی و اجتماعی پروژه مسکن‌مهر، می‌گوید: البته این انتقادات هیچوقت به معنای توقف مسکن‌مهر نیست، زیرا این موضوع غیرممکن است و سرنوشت 10 میلیون نفر وابسته به این طرح شده است، بنابراین این پروژه ادامه پیدا می‌کند و سعی می‌کنیم تا توسعه زیرساخت‌ها، خدمات روبنایی و کیفیت زندگی را افزایش دهیم.

• ·         علامت مثبت به نوسازی بافت‌های فرسوده

آخوندی با تاکید بر اینکه در آینده تامین پایدار تجدید نظر را تجدید نظر می‌کنیم، می‌گوید: بهسازی بافت‌های فرسوده سیاست اصلی من است که در دوره قبلی هم تمام شرکت‌های مسکن را واگذار کردم و تنها شرکت عمران و بهسازی شهری ایران را به وجود آوردم. وی می‌افزاید: بافت‌های فرسوده از جهت فرهنگی مبین فرهنگ کشور است و در جهت سرمایه اجتماعی و اقتصادی و داران بودن زیرساخت موقعیت مناسبی به شمار می‌رود وگرنه آسان‌ترین راه این است که همه اینها را رها کنیم و در بیابان خانه بسازیم که راهکار درستی نیست.

• ·         مواضع و برنامه‌های آقای وزیر برای مسکن

هرچند اظهارنظر وزیر جدید راه و شهرسازی در روز معارفه‌اش کمتر حساسیت برانگیز شد وکمتر واکنش‌‌ها را برانگیخت؛ اما در نخستین روزهای هفته دولت او به تلویزیون رفت و این بار چون هفت سال گذشته دیگر خبری از ساخت و سازها و آمارهای مسکن مهر در دست اجرا و به بهره‌برداری رسیده نبود و به جای علی نیکزاد، وزیر راه و شهرسازی که نام او در تاریخ ایران با مسکن مهر گره خواهد خورد، همه منتظر بودند تاعباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی دولت تدبیر و امید چه تدابیری اندیشیده است و چه امیدهایی را زنده خواهد کرد؟

آخوندی در همان ابتدا تزریق اسکناس به مسکن مهر با چاپ پول و ایجاد خط اعتباری از سوی بانک مرکزی را زیر علامت سوال برد و اعلام کرد: تزریق پول از سوی بانک مرکزی راهکار مناسبی برای تدمین مالی مسکن نیست و افزایش سهم بانک‌ها در تأمین منابع مالی مسکن از طریق پس انداز خود مردم راه حل جدی برای تامین مسکن پایدار است بنابراین از مردم باید سوال شود که آیا اجرای طرح مسکن مهر را قبول می‌کنید یا افزایش تورم را؟ او در توضیح برنامه‌های خود برای بازار مسکن می‌گوید: نگاه ما در حوزه شهرسازی و مسکن عدالت جغرافیایی و نه توجه صرف به کلان شهرها است و باید همه شهرها و روستاهای ایران را از این نظر تحت پوشش قرار دهیم، به همین دلیل تولید مسکن پایدار مورد توجه ماست و نه تولید مسکن در کوتاه مدت و با مداخله گسترده دولت. مرد نخست وزارت راه و شهرسازی درباره این سوال همگانی که آیا طرح مسکن مهر در دولت یازدهم ادامه می‌یابد؟ به ابعاد ناگفته‌های شاهکار دولت پیشین اشاره و تاکید می‌کند: اگر بخواهیم سیاستی را تثبیت و یا تغییر دهیم، نباید بر اساس اغراض شخصی و دلخواه مدیران باشد؛ بلکه باید ببینیم این سیاست‌ها چقدر مشکلات مردم را حل می‌کند و چقدر امکان تداوم دارد، ضمن آنکه منابع مالی آن نیز باید وجود داشته باشد. آخوندی با بیان اینکه در ساخت مسکن نباید تنها به کمیت بلکه به نوع ساخت و کیفیت آن هم توجه کرد، می‌افزاید: بهتر است خود را جای بهره‌بردار قرار دهیم و ببینیم آیا مسکنی که می‌سازیم، شرایط مناسب را برای زندگی دارد؟ به گفته او، ساخت مسکن باید به گونه‌ای باشد که رفاه مناسبی را برای خانوار ایجاد کند و خانواده از امکانات موجود در آن راضی باشد چرا که تاکنون بیشتر درباره کمیت مسکن بحث شد و درباره کیفت آن بحث نشده است. وزیر راه و شهرسازی به طور ضمنی رضایت‌مندی مردمی مورد اشاره دولت پیشین درباره مسکن مهر را با ابهام مواجه می‌سازد و با بیان اینکه افزایش رضایتمندی مردم دغدغه ماست می‌گوید: باید طرح مسکن مهر را آسیب شناسی کرد و بررسی بیشتری انجام داد تا بتوانیم درباره ادامه یا توقف اجرای آن تصمیم بگیریم.

• ·         مسکن مهر تورم‌زا بود

اخوندی مبنای برنامه مسکن مهر را از منظر اقتصاد کلان هم با پرسش دیگری مواجه می‌سازد و می‌افزاید: باید ببینیم از نظر اقتصاد کلان آیا امکان تداوم چنین طرحی وجود دارد یا خیر و باید در بررسی ادامه این طرح با مردم با صراحت و صداقت صحبت کنیم و از خودشان راهکار بخواهیم تا بهتر تصمیم بگیریم. وزیر راه و شهرسازی با اشاره به ا ینکه اجرای طرح مسکن مهر عمدتا با تزریق منابع بانک مرکزی و نه منابع بانک‌ها صورت گرفته است می‌گوید: تاکنون حدود 38 هزار میلیارد تومان از منابع بانک مرکزی در این طرح تزریق شده است و حدود 12 هزار میلیارد تومان دیگر نیز باید در این طرح تزریق شود که از نظر بانک مرکزی این تزریق پول موجب افزایش پایه پولی می‌شود و تاثیر مستقیم بر افزایش تورم دارد. او با اشاره به نقل قولی از محمود بهمنی، رییس کل بانک مرکزی در دولت دهم مبنی بر اینکه بیش از 40 درصد افزایش پایه پولی کشور ناشی از طرح مسکن مهر است، خاطرنشان می‌سازد: از مردم باید سوال شود که آیا اجرای طرح مسکن مهر را قبول می‌کنید یا افزایش تورم را؟ به همین دلیل دولت یازدهم در حال بررسی است که آیا چنین طرحی را ادامه دهد یا خیر؟

• ·         رد نظریه مداخله حداکثری دولت

وزیر راه و شهرسازی دولت نوک انتقادات خود به سیاست‌های دولت پیشین در بخش مسکن را به رویکرد دخالت حداکثری دولت در ساخت و تولید مسکن معطوف می‌سازد و با بیان اینکه کیفیت زندگی در مسکن‌های طرح مهر مهم است، می‌افزاید در بازدیدی که از طرح مسکن مهر پردیس داشته ام در بسیاری از موارد کسانی که در مسکن مهر ساکن شده‌اند، کابینت‌های آشپزخانه را به علت نامناسب بودن، تغییر داده‌اند و این موضوع موجب اسراف شده است. به گفته او، زمانی که اجرای طرح مسکن مهر آغاز شد این بحث مطرح شد که با اجرای این طرح قیمت زمین در شهرهای بزرگ به صفر می‌رسد اما آیا واقعا چنین اثری داشت؟ آخوندی پاسخ را این گونه می‌دهد که در تهران قیمت زمین در 8 سال گذشته بیش از 800 درصد و قیمت مسکن نیز حدود 500 درصد رشد داشت. او تاکید می‌کند: طرح مسکن مهر مداخله عظیم و گسترده و بی سابقه در اقتصاد است و در تاریخ مسکن ایران چنین مداخله‌ای نداشتیم و به همین دلیل پرسش‌های بسیاری در حوزه مسکن مهر وجود دارد که باید به آن پاسخ داده شود. این عضو کابینه دولت یازدهم خاطرنشان می‌سازد: برای ادامه این طرح (مسکن مهر) باید در سطح ملی گفتگو کنیم و ببنیم این مداخله‌ها چقدر می‌تواند موثرباشد؟

• ·         صندوق‌های سرمایه‌گذاری مسکن تاسیس شود

آخوندی در پاسخ به این پرسش که راهکار شما برای کنترل بازار و قیمت مسکن چیست؟ توضیح می‌دهد: در این زمینه دو موضوع ساخت و معاملات مسکن وجود دارد که در حوزه ساخت نیاز داریم تامین مالی مسکن را متکی به پس اندازهای مسکن کنیم. چرا که یکی از مشکلات در سال‌های گذشته این بودکه اساسا مفهوم پس انداز برای خانه دار شدن مورد توجه قرار نگرفت. حال آنکه بدون پس انداز کردن امکان خانه دار شدن نیست و کسی بگوید شما را با یک میلیون تومان خانه دار می‌کنم عملی نیست و در حد شعار است. بنابراین باید صندوق پس اندازی باشد که به اندازه شش یا هفت برابر پس انداز مردم تسهیلات دهد یعنی اگر کسی ده میلیون در این صندوق پس انداز داشت باید 60 میلیون تومان تسهیلات بگیرد.

اما نقش دولت و بانک‌ها در بازار مسکن دولت تدبیر و امید چگونه خواهد بود؟ وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: دولت نیز دولت نیز باید حمایت‌ها و تسهیلات را در اختیار کسی قرار دهد که پس انداز مسکن داشته باشد و در این صورت می‌توانیم منابع پایداری را برای مسکن تامین کنیم به شرط اینکه خانواده‌ها نیز باید برای این منظور برنامه داشته باشند. از سوی دیگر واقع بانک‌ها حدود کمتر از 20 درصد قیمت مسکن را در شهرهای بزرگ تامین مالی می‌کنند که قابل قبول نیست و باید سهم بانک‌ها در تامین منابع مالی مسکن افزایش یابد. در حالی که سهم تامین منابع مالی بانک‌ها در مسکن در کشورهای دیگر 70 تا 90 درصد است، بنابراین افزایش سهم بانک‌ها در تامین هزینه‌های مسکن راه حل جدی برای تامین مسکن پایدار است.

آخوندی با بیان اینکه معاملات مسکن برای دو نقش زندگی و یا تجارت است گفت: براساس آمارها در تهران بیش از 500 هزار واحد مسکونی خالی وجود دارد و این موضوع نشان می‌دهد که صاحبان آنها این مسکن‌ها را برای تجارت خریدند و نه سکونت.

• ·         مهار سوداگری مسکن با مالیات

وی با بیان اینکه تاجران مسکن نیز مانند هر کاسب و تاجری باید مالیات کسب و کار خود را بدهد، می‌‌افزاید: مالیات مسکن کسی که آن را برای محل سکونت خود دارد باید در کمترین حد و حتی از آن معاف باشد اما کسی که در زمینه تجارت مسکن و زمین فعال است باید مالیات دهد. آخوندی با تاکید بر لزوم اصلاح قانون مالیات تاکید می‌کند: باید نظام‌های مالیاتی را طوری طراحی کرد که عرضه مسکن به نفع صاحب آن باشد و عرضه زیاد واحد مسکونی می‌تواند قیمت آن را کاهش دهد. با این رویکرد، در حوزه مسکن اجاره‌ای نیز باید نظام مالیاتی به گونه‌ای طراحی شود که صاحبان مسکن ترجیح دهند آن را برای مدت طولانی‌تر اجاره دهند.

به گفته آخوندی، در کشورهای غربی که اقتصاد آنها بر مبنای سرمایه داری و حمایت بی قید و شرط از مالکیت است در زمینه اجاره طوری عمل می‌کنند که برای افزایش اجاره بها فرمول خاصی داشته باشد و همچنین نظام مالیات را در این زمینه به گونه‌ای طراحی می‌شود که در نهایت به نفع موجر باشد که مورد اجاره را به مدت طولانی‌تر اجاره دهد. حرف آخر وزیر هم این است که با روش‌های اجباری مخالف و با راهکارهای اقتصادی موافقیم.

• ·         مسکن مهر چرخش پولی را مختل کرد

یک کارشناس اقتصاد مسکن با اشاره به اظهارات چند روز اخیر دو عضو کابینه دولت روحانی درباره نقش ۴۰ درصدی مسکن مهر در تورم، اظهار کرد: معتقدم اجرای طرح مسکن مهر چرخش پول و توزیع آن را در جامعه دچار اختلال کرد و باعث تورم شد. بیت‌الله ستاریان با اشاره به این‌که بخش عظیمی از سرمایه‌های ملی در طرح مهر تزریق شد، خاطرنشان کرد: مطالعه زیادی در خصوص نقش این طرح در تورم ندارم، اما این‌که گفته می‌شود 40 درصد تورم مربوط به اجرای مسکن مهر است چندان صحیح نیست. ستاریان در گفت‌وگو با تسنیم، افزود: اتفاقی در طرح مسکن مهر روی داد که در نهایت تبعاتی را برای بازار مسکن به دنبال داشت و این اتفاق این بود که با اجرای طرح مهر، سازندگان بخش خصوصی تولید خود را کاهش دادند.

وی افزود: بخش خصوصی با وهم این‌که در طرح مهر با شتاب بالایی مسکن ساخته می‌شود، به مرور زمان از حوزه تولید مسکن خارج شد، در حالیکه تا پیش از طرح مهر همواره 90 درصد از ساخت‌وساز مسکن توسط بخش خصوصی انجام شده است. وی با بیان این‌که خروج بخش خصوصی نیز به دلیل عدم برخورداری آنها از مراکز آماری بود، تصریح کرد: مشکل بزرگ سازندگان بخش خصوصی این است که عمده آنها سنتی‌ساز هستند و به بخش صنعتی‌سازی مسکن ورود نداشته‌اند، این مسئله در کنار نبود مراکز آمار باعث شده تا بخش خصوصی تحلیل درستی از بازار مسکن نداشته باشند.

• ·         تردید نسبت به تورم‌زایی مسکن مهر

یک عضو کمیسیون عمران مجلس گفت: پولی که به مسکن مهر تزریق شده تنها 3 درصد نقدینگی کشور است و گفته وزیر راه و شهرسازی در مورد سهم ۵۰درصدی مسکن مهر در تورم را قبول ندارم. مهرداد لاهوتی بائوج، در مورد اظهارات وزیر راه و شهرسازی مبنی بر اینکه حدود 50 درصد تورم به دلیل پروژه‌های مسکن مهر ایجاد شده، گفت: نیاز مسکن کشور 1 تا 1. 5 میلیون واحد مسکونی در سال است، اما این نیاز می‌تواند از راه‌های دیگر هم تأمین شود و ما اصراری برای ادامه مسکن مهر نداریم. عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ادامه داد: البته یکی از برنامه‌های وزیر جدید راه و شهرسازی، تولید مسکن اجتماعی بود که خودشان اعلام کردند، همان مسکن مهر است، اما اظهارات اخیر وی شبیه صحبت‌های وزیر اقتصاد بود. وی گفت: وزیر راه و شهرسازی نباید این صحبت را مطرح می‌کرد و باید از حوزه خود همانند وزیر سابق راه و شهرسازی دفاع می‌کرد، زیرا مردم از وی در مورد تورم سؤال نمی‌کنند، اما از او می‌خواهند که بگوید در مورد مسکن چه کار کرده است. این نماینده مجلس با اشاره به صحبت وزیر راه و شهرسازی که مردم از بین کاهش تورم و مسکن مهر یکی را انتخاب کنند، گفت: طبیعی است که مردم هر دو را می‌خواهند و خواستار حل شدن هر دو معضل هستند.

عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به افزایش قیمت مسکن در سال 90 گفت: تحلیل ما این است که با این وجود، قیمت مسکن تا 4 یا 5 سال آینده نباید افزایشی باشد و باید اصلاح شود، اما برخی اظهارات نا امید‌کننده موجب می‌شود، این اتفاق رخ ندهد. عضو کمیسیون عمران مجلس با اشاره به ایرادات مسکن مهر گفت: ایراداتی به این طرح وارد است، از جمله موضوع کیفیت ساخت که باید حل شود، اما اگر در سرمایه‌گذاری‌های مسکن برای دهک‌های پایین جامعه فکری نشود، مشکلاتی ایجاد خواهد شد. این نماینده مجلس با بیان اینکه موضوع تسهیلات مسکن باید حل شود، گفت: در برخی کشورها 70 تا 90 درصد قیمت مسکن به صورت تسهیلات اعطا می‌شود، اما در کشور ما 25 میلیون تومان تسهیلات مسکن مهر داده می‌شود که 5 درصد قیمت مسکن در تهران است.

وی اضافه کرد: به همین دلیل معتقدیم که تسهیلات مسکن باید به صورت درصدی از قیمت مسکن تعریف شود، تا این مشکل حل شود. به گفته لاهوتی یکی از راه‌های تأمین هزینه ساخت مسکن استفاده از تسهیلات ریالی صندوق توسعه ملی است که امسال هم در بودجه 92 رقمی در این باره اختصاص یافته است. لاهوتی اضافه کرد: راه‌حل‌های مختلفی برای حل این معضل وجود دارد، اما این که بگوییم در بخش مسکن پول تزریق نشود، امکان ندارد.

• ·        انتقاد شدید طیب‏‌نیا از تورم مسکن‏‌مهر

وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: اگر بگوییم چیزی حدود نیمی از کل پایه پولی و نقدینگی کشور به مسکن‏‌مهر‏‌ مربوط می‏‌شود، شاید تعجب آور باشد که برای تحقق یک هدف مقدس ما به یک ابزار نامناسب متوسل شدیم. علی طیب‏‌نیا گفت: ساخت مسکن ارزان قیمت برای عامه مردم مقدس است و همه ما وظیفه داریم در این مسیر حرکت کنیم اما متاسفانه برای تولید مسکن ارزان قیمت به رشد نقدینگی و منابع بانک مرکزی متوسل شدیم. اگر بگوییم چیزی حدود نیمی از کل پایه پولی و نقدینگی کشور به مسکن‏‌مهر‏‌ مربوط می‌شود شاید تعجب‏‌آور باشد که برای تحقق یک هدف مقدس ما به یک ابزار نا مناسب متوسل شدیم.

 نشریه پنجره ایرانیان، سال ششم ، شماره 72 ، مهر ماه 1392