فناوری‌های نوین ساختمان با بودجه خانوار نمی‌خواند

 اشاره: سومین همایش ملی فناوری‌های نوین صنعت ساختمان روز پنج‌شنبه 2 شهریور امسال در مشهد مقدس برگزار شد و در این همایش چرایی ناسازگاری این فناوری‌ها با شرایط حاکم بر صنعت ساختمان آسیب‌شناسی شد. به گزارش دبیرخانه دائمی فناوری‌های نوین صنعت ساختمان، در حاشیه سومین همایش ملی فناوری‌های نوین صنعت ساختمان کارگاه‌های آموزشی با هدف ارتقای ساخت‌و‌ساز درکشور برگزار شد که مقاوم‌سازی بناهای تاریخی به وسیله مصالح و فناوری‌های نوین موضوع کارگاه آموزشی پروفسور محمود گلابچی، چهره ماندگار ایران در مهندسی راه و ساختمان بود. همچنین اصول معرفی الگوهای بین‌المللی و تحولات پیش رو در ایران عنوان کارگاه آموزشی دیگری است که توسط دکتر بختیاری ارائه شد و در کارگاه دیگری دکتر محمد کاری، از مرکز تحقیقات راه، شهرسازی و ساختمان در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی در سیستم‌های ساختمانی ، دکتر شیخ‌الاسلام، مهندس قرائتی، مهندس کرملو، مهندس فرید و مهندس زنگنه در قالب یک کارگاه آموزشی به بررسی چالش‌های استفاده از فناوری نوین در صنعت ساختمان پرداختند. در این همایش دکتر شیبانی‌اصل و دکتر آساتوریانس به ترتیب مطالب علمی خود با موضوع اصول گودبرداری و کاربرد سیستم‌های فعال و غیر فعال در کنترل ارتعاش سازه‌ای ساختمان‌های بلندمرتبه را ارائه کردند و سیستم‌های نوین سازه‌ای و ساختمانی، کنکاشی در بهره‌گیری فناوری‌های نوین تولید انرژی در ایران، معرفی انواع بلوک‌های سبک بتنی و عایق‌های حرارتی نوین ساختمانی عناوین کارگاه‌هایی بود که به ترتیب از سوی دکتر هوایی، دکتر حیدری، دکتر تدین و دکتر سهراب ویسه ارائه شد. اما در این همایش، 2 چهره شناخته شده یعنی دکتر عباس آخوندی، وزیر راه و شهرسازی و مهندس اکبر ترکان، رییس سازمان نظام مهندسی کشور ارزیابی متفاوتی از فناوری‌های نوین ساختمانی ارائه کردند. این گزارش را بخوانید:

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه دو کاستی جدی در حوزه اقتصادی فناوری‌های نوین شامل عدم سازگاری فناوری‌های نوین با اقتصاد خانوار و ایجاد نشدن تقاضای موثر و سازمان یافته در بخش مسکن است، تصریح کرد: پسرفت بخش معماری ایرانی در طول تاریخ و کاهش عمر مفید ساختمان‌ها به دانش فنی و فناوری‌های ساختمان‌سازی باز نمی‌گردد بلکه مربوط به ساختار فرهنگی و اقتصادی جامعه است. عباس آخوندی در مراسم گشایش سومین همایش ملی فناوری‌های نوین صنعت ساختمان، با اشاره به ساختار فرهنگی و اقتصادی به عنوان یکی از نکات کلیدی مهم در بکارگیری فناوری‌های نوین ساختمان گفت: اگر نگاه برون حوزه‌ای به بخش کاربرد فناوری‌های نوین ساختمان در ایران داشته باشیم، درمی یابیم که در مجموع عمر مفید ساختمان‌ها در شرایط فعلی کشور در مقایسه با سال‌های خیلی دور که معماری ایرانی در ساختمان‌سازی بیش از یک قرن دوام داشت، کاهش یافته است.
وزیر راه و شهرسازی ابراز داشت: مهندسان قطعا موتور توسعه ملی در ایران هستند و دولت و جامعه از آنان انتظار زیادی برای تحول در بخش اقتصادی دارند که باید دین خود را به ملت ادا کنند. آخوندی یادآورشد: رشد و توسعه فناوری در یک کشور معلول عوامل زیادی نظیر نحوه آموزش، کارکرد بنگاه‌های اقتصادی، ساختار صنعتی، اجتماعی و فرهنگی کشور، نیروی زبده و ماهر و ... می‌باشد که تاکنون مهندسان ساختمان در بحث استفاده از فناوری‌های نوین به سه نکته کلیدی کمتر توجه کرده‌اند.
 انتقاد از آموزش یکسان برای مهندسان
وی اظهار کرد: ساختار اقتصادی، بستر فرهنگی و نظام آموزش این سه نکته کلیدی در مهندسی و ساخت‌و‌ساز ملی در کشور می‌باشد که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. وزیر راه و شهرسازی گفت: سند چشم انداز توسعه سال 1404 کشور که برای بخش‌های مختلف طراحی شده، پیوست مهندسی ندارد و هیچ تصویری از مهندس سال 1404 که باید از چه مهارت‌ها یا دانشی برخوردار باشد و یا چه نظام آموزشی برای وی طراحی شود، ترسیم نشده است.
آخوندی افزود: با مروری بر نحوه آموزش رشته‌های مهندسی ساختمان در کشورهای مختلف و با توجه به رشد دانش الکترونیک و توسعه ارتباطات درمی یابیم که تقریبا متون درسی برای مهندسان در تمام کشورها یکسان است. وی گفت: آنچه عنصر رقابت بین مهندسین را تقویت می‌کند یا مهندسان آن کشور توسعه یافته را ماهرتر و در سطح دانش بالاتری در مقایسه با مهندسان دیگر قرار می‌دهد، چیست؟ جستجوی پاسخ این سوال از سوی مهندسان بسیار حایز اهمیت است.
آخوندی اظهار کرد: آمریکا پروژه‌ای به نام مهندس 2020 میلادی طراحی و اجرا کرده که تصویرسازی از یک مهندس ساختمان در سال مزبور می‌باشد، بر این مبنا سیستم آموزشی را تعریف کرده که مهندسان باید براساس آن سیستم تربیت شوند تا به هدف مورد نظر دست یابند. وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: باید این وزارتخانه با کمک دانشگاه‌ها مدلی برای تبیین ویژگی‌های مهندس ساختمان ایران در سال 1404 طراحی کند زیرا مهارتی که یک مهندس ساختمان باید در بکارگیری فناوری‌های نوین و افزایش عمر مفید ساختمان کسب کند، فراتر از متون درسی در دانشگاه‌هاست.
آخوندی بیان کرد: اکنون موبایل به عنوان یک فناوری ارتباطی در مدت کمتر از 10 سال جزء‌ای از زندگی مردم ایران شده در حالی که صنعت ساختمان‌سازی نوین با پیشینه غنی بیش از یک‌هزار سال در ایران، هنوز نتوانسته وارد سبک زندگی مردم شود. وزیر راه و شهرسازی گفت: این مقایسه نشان می‌دهد که دلیل این نقیصه ناتوانی ما برای درهم آمیختگی فناوری‌های نوین ساختمانی با سبک زندگی مردم بوده است. وی افزود: بومی‌سازی فناوری به این معنا نیست که فقط مهندس ساختمان تربیت کرد بلکه به معنای درهم آمیختگی فناوری با سبک زندگی مردم است.
 فناوری‌های نوین و سبک زندگی مردم
وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه استانداردهای اجباری در ایران به مراتب بیشتر از استانداردهای اجباری در کشورهای توسعه یافته می‌باشد، افزود: هر آنچه در جامعه الزامی شود، جواب عکس می‌دهد لذا اگر استفاده از فناوری‌های نوین در ساختمان‌سازی نیز اجباری شود نتیجه آن مطلوب نخواهد بود. آخوندی تاکید کرد: باید ارتقای استانداردهای ساختمان‌سازی اتفاق بیافتد و در این صورت است که فناوری‌های نوین وارد سبک زندگی مردم می‌شوند. وی به مهندسان ساختمان توصیه کرد به غیر از جنبه‌های مهندسی و فنی کار ساختمان‌سازی به جنبه‌های فرهنگی آن نیز توجه داشته باشند.
وی ادامه داد: به عنوان مثال، فناوری موبایل خود را با درآمدهای مختلف و اقتصاد کلان و خرد تطبیق داده است و شما می‌توانید ارزان‌ترین مدل موبایل با همان کاربری را در دست اقشار کم درآمد جامعه و گران‌ترین موبایل را نیز در دست اقشار متمول جامعه ببینید. وی با بیان اینکه دو کاستی جدی در حوزه اقتصادی فناوری‌های نوین وجود دارد، افزود: نخستین کاستی عدم سازگاری فناوری‌های نوین با اقتصاد خانوار و دومین نقصان ایجاد نشدن تقاضای موثر و سازمان یافته در بخش مسکن است که این دو کاستی در طرح جامع مسکن وزارت راه و شهرسازی لحاظ شده است.
وزیر راه و شهرسازی گفت: در شرایط فعلی یک خانواده ایرانی با درآمد متوسط نمی‌تواند از یک خانه با تمام فناوری‌های نوین بکار رفته در آن، دارای عمر مفید و زیبایی بهره‌مند باشد که تمام عمر خود را با آسایش در آن بگذراند. وی افزود: اگر مدلی برای اقتصاد خانوارهای کم درآمد (اقتصاد خرد) طراحی نکنیم هرآنچه تاکنون درباره ترویج استفاده از فناوری‌های نوین در ساختمان‌سازی انجام داده‌ایم، بی نتیجه خواهد بود.
آخوندی بیان کرد: برای رشد صنعت ساختمان‌سازی در کشور باید تقاضای موثر و سازمان یافته داشته باشیم در حالی که در ایران نیاز با تقاض در بخش ساختمان‌سازی یکسان شمرده می‌شود و این مساله یک اشکال اساسی است. آخوندی در ادامه توضیح داد: مشهد از جمله شهرهایی است که در آن نیاز به ساختمان به تقاضای موثر تبدیل نشده است از این رو شاهد انبوهی از ساختمان‌های بی هویت و نازیبا و نامتناسب با همدیگر در این کلان‌شهر هستیم. وی تاکید کرد: باید نیاز خانوار به ساختمان به تقاضای موثر تبدیل شود که اگر این مساله محقق نگردد شاهد ساخت انبوهی از ساختمان‌های بی کیفیت و بی محتوا در شهرها و اتفاقات ناخوشایند بعد از آن خواهیم بود. وزیر راه و شهرسازی گفت: تاکید وزارت راه و شهرسازی بر ساماندهی اقتصاد خانوار مبتنی بر تقاضای موثر در رشد فناوری است.
 تامین مالی مهمترین مشکل عرضه مسکن
وی ادامه داد: توجه به ساختار اقتصاد کلان برای ساماندهی تولید ساختمان بسیار مهم است و تقاضا و عرضه در این بخش نباید دچار افراط و تفریط شود که در غیر این صورت سم مهلکی برای حوزه مسکن خواهد بود. آخوندی بیان کرد: تقاضای بیش از حد در ساختمان‌سازی موجب گران فروشی و تورم و عرضه بیش از حد نیز در این حوزه موجب بی خانه ماندن اقشار متوسط و ضعیف جامعه می‌شود لذا باید در اقتصاد کلان تقاضا و عرضه مسکن همسو و متناسب باشند.
وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: در ایران مهمترین مشکل عرضه مسکن بخش تامین مالی است که در لایحه خروج از رکود دولت نیز به این بخش توجه ویژه‌ای شده و پیشنهاداتی برای خروج اقتصاد کشور از تنگنای مالی ارائه شده است. وی خاطر نشان کرد: اقتصاد ایران بانک محور است و دولت در این لایحه تلاش کرده منابع مالی و قدرت تسهیلات دهی بانک‌ها را تا 10 هزار میلیارد تومان معادل 12.5 برابر وضع موجود افزایش دهد که در صورت تصویب این لایحه توسط مجلس شورای اسلامی، بانک‌ها قادر به پرداخت 125 هزار میلیارد تومان تسهیلات خواهند بود.
وزیر راه و شهرسازی گفت: جدا از بانک‌ها، امکان تامین مالی از طریق بازار سرمایه نیز وجود دارد که در این راستا می‌توان انواع صندوق‌ها و عقود اسلامی را فعال و بدون مراجعه به بانک‌ها منابع مالی مورد نظر را تامین کرد. آخوندی توضیح داد: به منظور تامین منابع مالی از طریق بازار سرمایه در اوایل ماه جاری، نخستین صندوق زمین و مسکن راه اندازی شد که امیدواریم شاهد افتتاح صندوق‌های زیادی از این نوع در کشور باشیم. وی بیان کرد: اگر در بخش مسکن تامین مالی انجام شود، فرد متقاضی درصدد بهره وری از منابع مالی برمی آید و خود به خود ارتقای استانداردها در ساختمان‌سازی نظیر استفاده از فناوری‌های نوین، زیبایی بنا، استفاده از کارگر ماهر، مهندس آموزش دیده و ... اتفاق می‌افتد.
وی بیان کرد: اکنون سال‌هاست طرح انبوه سازی در کشور اجرا می‌شود اما آنچه تاکنون اجرا شده با استانداردها متناسب نبوده است زیرا در این بخش نیازمند یک ساختار اقتصادی هستیم. وزیر راه و شهرسازی اظهار امیدواری کرد: با راه اندازی صندوق‌های زمین و مسکن و فعال کردن عقود اسلامی تامین مالی بخش مسکن از طریق بازار سرمایه انجام گیرد زیرا این صندوق‌ها برای بازار مسکن، متقاضی، تکنولوژی و تولید مناسب را به همراه دارند.
 عقب‌ماندگی صنعت ساختمان در ایران
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان گفت: صنعت ساختمان در ایران دچار عقب‌ماندگی است لذا برای جبران آن باید ضمن عبور از عصر صنعتی خود را با شرایط عصر فراصنعتی تطبیق دهیم. مهندس اکبر ترکان در مراسم گشایش سومین همایش ملی فناوری‌های نوین صنعت ساختمان افزود: تحولات صنعتی طی یک دوره 200 ساله به صورت چهار نیم دوره 50 ساله در جهان اتفاق افتاد که آغاز آن مقارن با انقلاب صنعتی در سال 1780 میلادی است.
وی این چهار دوره را شامل نساجی، راه آهن، الکترونیک و خودرو ذکر و بیان کرد: از سال 1980 میلادی به بعد نیز عصر فراصنعتی یا پست تکنولوژی آغاز شده است.
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان گفت: انقلاب صنعتی رفتار و سبک زندگی را در غرب تغییر داد و بسیاری از وقایع سیاسی، اقتصادی و اجتماعی را رقم زد و به تبع آن جوامع دیگری مانند ایران نیز از این انقلاب کمابیش تاثیر گرفتند. وی افزود: جامعه ایرانی انقلاب صنعتی را به موقع درک نکرد هرچند سران وقت کشور در سال‌های مربوط به دوران تحولات صنعتی به کشورهای مختلف سفر کردند و برخی ابزارها را با خود به ایران آوردند.
ترکان ادامه داد: صنعتی‌سازی به معنای استفاده از دستاوردهای عصر صنعت و ساختمان است که انسان در عصر فراصنعتی موفق شده به امتداد اندامش ابزار بسازد. وی گفت: ابزارسازی در راستای اندیشه انسان است و می‌توان این اندیشه‌ها را بسته‌بندی کرد و به دفعات از آنها بهره گرفت که این اتفاق در جوامع غربی رخ داده است.
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان افزود: هرچند صنعتی‌سازی در جامعه ایرانی بطور کامل شکل نگرفته اما اکنون که از دوره صنعتی عبور کرده و وارد عصر فراصنعتی شده‌ایم و باید برای ترویج صنعتی‌سازی در کشور دو گام بلند را طی کرد که نخست عبور از مرحله صنعتی و دوم ورود به مرحله فراصنعتی است.
وی اظهارداشت: یکی از دستاوردهای نظری عصر صنعت نظریه عمومی سیستم‌ها است، این نظریه در صنعتی‌سازی ساختمان منجر به صنعتی‌سازی بسته‌های مختلف ساختمانی می‌شود اما در ایران در عبور از دوره صنعتی و ورود به عرصه فراصنعتی، صنعتی‌سازی بسته‌های مختلف ساختمانی بطور ناقص اتفاق افتاد.
ترکان گفت: پیشتر ما ایرانیان به وجود بادگیر، مطبخ، بخاری و زیرزمین در خانه‌های قدیمی خود افتخار می‌کردیم اما در عبور از این دوره و ورود به دوره صنعتی و سپس فراصنعتی این بخش‌ها از خانه‌ها را نتوانستیم صنعتی کنیم. وی افزود: عبور از دوره صنعتی در ساختمان‌سازی در ایران به طور درست و کامل انجام نشده است، همان‌طور که نشانه‌های آن را می‌توان در طرح‌های مربوط به انبوه‌سازی مسکن و طرح مسکن مهر مشاهده کرد.
رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان ادامه داد: تجربه ناموفق طرح مسکن مهر نشانگر فقدان درک درست تحول صنعتی است زیرا در عصر فراصنعتی باید یک گام دیگر را طی کرد که آن چگونگی ورود ابزارها و ساخته‌های فکری نرم به صنعت ساختمان است.
وی گفت: در عصر فراصنعتی باید به سمت هوشمند کردن ساختمان‌ها پیش رفت و هوشمند نمودن ساختمان از هوشمند کردن تاسیسات آغاز و تا هوشمند نمودن سازه‌های آن ادامه پیدا می‌کند و در نهایت نگهداری از سازه نیز هوشمند می‌شود. ترکان افزود: استفاده از بسته‌های نرم‌افزاری در ساختمان یکی دیگر از حوزه‌هایی است که مربوط به عصر فراصنعتی است و این فناوری در قالب صنعتی‌سازی، ما را وارد حوزه‌ها و تجربیات و صنعتی‌سازی‌های جدید می‌کند.

نشریه پنجره ایرانیان، سال هفتم، شماره 84، مهرماه 1393