بحران آب مسکن‌مهر ساختگی یا واقعی؟

«کلید» حداقل نیم‌میلیون واحد مسکونی‌مهر در مناطق مشخصی از کشور، به‌خاطر آنچه «بحران آب» عنوان می‌شود، بین مردم و انبوه‌سازان گیر کرده و چون هنوز نه منشأ بحران شناسایی شده و نه عملیات موثری برای رفع آن به اجرا درآمده است، هیچ چشم‌انداز روشنی از تحویل کلید این آپارتمان‌ها به پیش‌خریداران در دسترس نیست. وزارتخانه‌های راه‌وشهرسازی و نیرو به عنوان متولیان واگذاری تمام و کمال مسکن‌مهر به متقاضیان، دو موضع متفاوت از هم نسبت به ماجرای آب مسکن‌مهر مطرح می‌کنند. 

مقامات وزارت راه‌وشهرسازی درباره بن‌بست آبرسانی به ساختمان‌های تحویل نشده مسکن‌مهر، به مصوبات اواسط دهه70 و اواخر دهه80 شورای عالی شهرسازی و معماری کشور استناد می‌کنند و می‌گویند: تک‌تک مناطقی که امروز به زمین‌های 99ساله و محله‌های مسکن‌مهر تبدیل شده‌اند، با نظر وزارت نیرو در جلسات شورای عالی، انتخاب شده‌اند و امضای نمایندگان وزارت نیرو پای صورت‌جلسه‌های مربوط به انتخاب جانمایی زمین‌های مسکن‌مهر، به معنی تعهد این وزارتخانه به تامین آب و همچنین امکان‌پذیر بودن آب‌رسانی به این مناطق بوده است.  مسوولان وزارت راه‌‌وشهرسازی همچنین با تکیه بر مطالعاتی که اخیرا مشاوران آنها انجام داده‌اند، تاکید می‌کنند: مشکلی به لحاظ تامین منبع آبی برای آبرسانی به مسکن‌مهر وجود ندارد و همان‌طور که در شهرها و مناطق دیگر، به‌رغم مطرح بودن خشکسالی و کاهش ذخایر سدها، آب‌رسانی متوقف نشده است در محله‌های مسکن‌مهر نیز، آبرسانی قابل انجام است. در مقابل، اما مقامات وزارت نیرو معتقدند: بسیاری از پروژه‌های مسکن‌مهر در نقاطی احداث شده‌اند که تامین آب و برق در آن مناطق بسیار مشکل است، ضمن اینکه بحران سراسری آب، مشکل تامین آب مسکن‌مهر را تشدید کرده است. این دو نوع موضع‌گیری، تشخیص درباره ساختگی یا واقعی بودن بحران آب مسکن‌مهر را مشکل کرده است.
فرضیه «ساختگی» از این بابت که «آیا تصمیم‌گیری‌های غلط و انتخاب نادرست محل ساخت‌وسازهای مسکن‌مهر به فقر آبی این پروژه‌ها دامن زده است؟» و فرضیه «واقعی‌بودن مشکل» از این حیث که «شاید خشکسالی سراسری در کشور به پروژه‌های مسکن‌مهر سرایت کرده است».
در این میان بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» از ابهام درباره «منشأ» بحران آب در مسکن‌مهر نشان می‌دهد: بحران امروز نتیجه کم‌توجهی به بحث خدمات زیربنایی در 4 سال اول عمر مسکن‌مهر است. در فاصله سال‌های 87 تا 90 که همه توان دولت به طراحی این پروژه‌ها و ستون‌گذاری برای اجرای طرح مسکن‌مهر گذشت، کمتر بحث یا دغدغه‌ای درباره آب و برق این پروژه‌ها مطرح بود. در آن زمان، صرفا ساخت مسکن‌مهر در اولویت قرار داشت. با این حال، از سال91 اگرچه خدمات اساسی مسکن‌مهر مورد توجه مسوولان قرار گرفت اما به دلیل فراهم نبودن منابع مالی و زیرساختی، امروز پروژه‌های مسکن‌مهر به لحاظ تکمیل سازه و نقص خدمات، حالت غیرقابل استفاده پیدا کرده‌اند. آنچه فرضیه کم‌توجهی به خدمات زیربنایی در ابتدای طرح مسکن‌مهر را تقویت می‌کند، در کارنامه تزریق مالی به این طرح ملی کاملا قابل مشاهده است. در طرح مسکن‌مهر از ابتدا تاکنون نزدیک به 40هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی صرفا برای ساخت‌ واحدها، پرداخت شده است در حالی‌که کل مبلغی که تاکنون برای تامین آب و برق این طرح هزینه شده، معادل 1700 میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که محاسبات تازه صورت گرفته ازسوی تیم مشترک وزارت راه‌وشهرسازی و وزارت نیرو نشان می‌دهد: پروسه تامین آب پایدار و برق پایدار برای ناتمام‌ها در مسکن‌مهر به 5600 میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. به این ترتیب در 8 سالی که از عمر مسکن‌‌مهر می‌گذرد، حداکثر یک‌پنجم اعتبار موردنیاز برای خدمات‌زیربنایی این پروژه‌ها، تخصیص یافته و همین اعتبار قطره‌چکانی امروز باعث وقوع بحران  شده است.
 مشکل حاد در شهرهای‌جدید
بررسی‌ها نشان می‌دهد: از کل دو میلیون و 300 هزار واحد مسکونی‌مهر، یک میلیون و 100 هزار واحد به شکل ناتمام و در دست ساخت، روی دست دولت و پیمانکاران مانده است که اگر چه «عدم کفایت وام 25میلیونی» به‌عنوان یکی از دلایل به درازا کشیده شدن پروسه ساخت این واحدها عنوان می‌شود، اما چالش اصلی به نبود «آب» به‌عنوان ضروری‌ترین خدمات زیربنایی برای واگذاری و بهره‌برداری از این آپارتمان‌ها 
مربوط است.
در حال‌حاضر طبق آخرین تحقیقاتی که وزارت راه‌وشهرسازی در مرداد93 انجام داده است، 525هزار واحد مسکونی‌مهر برای بهره‌برداری و تحویل به متقاضیان، فاقد «آب‌شرب» هستند. بخشی از این نیم‌میلیون مسکن‌مهر، یا تکمیل شده‌اند یا در مرحله نهایی نازک‌کاری برای پیوستن به صف واحدهای تکمیل‌شده منتظر خدمات، قرار دارند.
«بحران آب» در مسکن‌مهر عمدتا در شهرهای جدید اطراف تهران و 7 کلان‌شهر دیگر کشور خلاصه می‌شود.  معاون وزیر در امور شهرهای جدید در این باره به «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرده است: 150 هزار واحد مسکونی‌مهر در 17 شهر جدید، آماده افتتاح است اما آب و برق آنها هنوز تامین نشده است. طبق گفته مدیران عامل شهرهای جدید پرند و پردیس، هم‌اکنون تحویل 30 هزار واحد در این دو شهر لنگ آب است. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، تیرماه امسال در جلسه‌ای با حضور مقامات دو وزارتخانه در دفتر معاون اول رئیس‌جمهور، مقرر شد 2 هزار میلیارد تومان از 5600 میلیارد مورد نیاز برای تامین آب و برق مسکن‌مهر، تا پایان امسال به وزارت نیرو تزریق شود اما تاکنون بخش ناچیزی از این مبلغ، پرداخت شده است. نماینده تام‌الاختیار وزیر نیرو در مسکن‌مهر روز گذشته اعلام کرد: اگر منابع مالی مورد نیاز در اختیارمان قرار بگیرد، قادر خواهیم بود 2 ماهه، کار را تمام کنیم. این اظهارنظر جدید نیز فرضیه کم‌توجهی سال‌های گذشته به بحث خدمات زیربنایی مسکن‌مهر را مجددا تایید می‌کند و نشان می‌دهد: بحران کنونی آب در مسکن‌مهر بیشتر از آنکه به نبود منابع آبی مربوط شود به نبود منابع پولی ربط دارد.
 نظر رسمی وزارت نیرو
سایت اطلاع‌رسانی نیرو به نقل از نماینده تام‌الاختیار وزیر نیرو در امور آب و برق مسکن مهر اعلام کرد: با توجه به توانایی مجموعه‌های اجرایی شرکت‌های زیرمجموعه وزارت نیرو، درصورت تامین اعتبار 5 هزار و 500 میلیارد تومانی، بیش از 80 درصد واحدهای باقی‌مانده را می‌توان طی دوماه تکمیل کرد. عبدالله سرتیپ‌زاده با بیان اینکه بحران آب، تامین آب طرح‌های مسکن مهر را بیشتر با مشکل مواجه کرده است، گفت: وزارت نیرو تامین آب کوتاه‌مدت را انجام داده اما تامین پایدار آب و برق نیازمند تخصیص منابع مورد نیاز است.
وی با بیان اینکه بسیاری از پروژه‌های مسکن مهر در نقاطی احداث شده‌اند که تامین آب و برق در آن مناطق بسیار مشکل است، گفت: این واحدها می‌توانستند در نقاط مناسب‌تری ساخته شوند اما هم‌اکنون در نقطه غیرقابل بازگشت هستیم اگرچه انجام برخی طرح‌های آب و برق مسکن مهر غیراقتصادی است.