پیامدهای بی‌توجهی به تخریب‌های زودهنگام

 اگر می‌گوییم عمر ساختمان‌ها پایین است دو علت اساسی وجود دارد. علت اول به کیفیت و نوع ساخت و مصالح مورد استفاده و در کل امور فنی مربوط می‌شود که باعث می‌شود ساختمان‌های احداث شده از عمر مفید کافی برخوردار نباشند.

دلیل دوم ناشی از قوانین نادرستی است که باعث شده مسکن و ساختمان و به طور کلی امر ساخت‌و‌ساز به نوعی کالا و فعالیت سرمایه‌ای تبدیل شود که در پی آن تخریب زودهنگام را در میان مالکان ساختمان‌ها به طمع به دست آوردن طبقات اضافی، تشدید می‌کند. موضوعی که در حال حاضر در اغلب تخریب‌ها مشاهده می‌شود ناشی از همین عامل دوم است. این امر موجب شده هم اکنون عمر ساختمان‌ها به زیر 30 سال کاهش یابد و بعضا دیده می‌شود که ساختمان‌هایی با 10 تا 15 سال عمر نیز به قصد کسب سود ناشی از تراکم اضافه، تخریب می‌شوند. آنچه مسلم است اینکه تاکنون ضعف قوانین مانع از این شده است که از تخریب‌های بی‌اساس در نتیجه این امر جلوگیری به عمل آید. هم اکنون هزینه‌هایی که در اثر تخریب ساختمان‌ها به جامعه وارد می‌شود هزینه‌های گزافی است.

این تخریب‌ها علاوه بر اینکه سیما و منظر شهری را در طول دوره ساخت مخدوش می‌کند، با ایجاد انواع آلودگی‌ها از جمله افزایش ذرات معلق و گرد و خاک در شهری مانند تهران که با بحران زیست محیطی مواجه است، علاوه بر تهدید منافع ملی، سلامت افراد جامعه را نیز به خطر می‌اندازد. این امر به خصوص در ساختمان‌هایی که با سازه بتنی احداث شده‌اند- که اغلب ساختمان‌های ساخته شده ظرف دو دهه گذشته با این سازه احداث شده‌اند- بیشتر صدق می‌کند. هر چند نیاز به ساخت و ساز و تامین مسکن در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین نیازهای ساکنان شهرها به خصوص شهر تهران محسوب می‌شود، اما عملا می‌بینیم که این سرمایه‌ها و تخریب‌ها به جای اینکه در بافت‌های فرسوده انجام شود، اغلب در مناطق 1 تا 5 تهران صورت می‌گیرد. بحث فنی ما در سازمان نظام مهندسی ساختمان در حال حاضر بر این موضوع تمرکز دارد که باید ساختار و سرمایه‌هایی که در ساخت‌‌وساز به کار گرفته می‌شود به سمت مناطق فرسوده شهری هدایت شود که هم نیازمند مشوق‌های دولت است و هم اصلاح قوانین در خصوص جلوگیری از تخریب‌های نابهنگام. لایحه‌ای که هم اکنون با موضوع اخذ عوارض سنگین از تخریب‌های زودهنگام در نظام مدیریت شهری تهران در حال بررسی و اعمال است، کوشش قابل توجهی در این زمینه به شمار می‌رود. به خصوص اینکه سرمایه در گردش در ساخت‌و‌سازهای شهری نزدیک به 10 برابر بودجه‌های عمرانی است که همین موضوع به ما هشدار می‌دهد که باید با دقت نظر بیشتری در این مسیر گام برداریم. گذشته از این امر، هم اکنون آمار مرگ و میر ناشی از تخریب ساختمان‌ها از آمار کشته شدگان گود برداری‌ها پیشی گرفته است که این موضوع آسیب‌های مضاعفی را علاوه بر آنچه گفته شد به شهر تحمیل می‌کند.