پیش‌بینی وضعیت اقتصادی ایران طی چند ماه آینده

وحید شقاقی شهری - عضو هیئت‌علمی دانشگاه خوارزمی - در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اثرات خروج آمریکا از برجام بر میزان رشد اقتصادی اظهار کرد: واقعیت این است که اقتصاد ایران همچنان تابع نفت است. ما در سال ۱۳۹۱ در ایران رشد اقتصادی منفی ۶.۸ درصدی را تجربه کردیم که در آن سال ارزش‌افزوده بخش کشاورزی ۴.۷ درصد، بخش صنعت و معدن ۲.۳ درصد، خدمات ۱.۵ درصد و اما ارزش‌افزوده بخش نفتی ما منفی ۳۶.۵ درصد بود؛ به همین نسبت ما در سال ۱۳۹۵ که رشد اقتصادی معادل ۱۲.۵ درصد را داشته‌ایم، ارزش‌افزوده بخش کشاورزی ۴.۲ درصد، صنعت و معدن ۲.۲ درصد، خدمات ۳.۶ درصد و اما ارزش‌افزوده بخش نفتی ما حدود ۶۱.۶ درصد بود. این موضوع نشان می‌دهد که اساسا نفت اثر زیادی بر میزان رشد اقتصادی ایران دارد؛ به‌طوری‌که حدود ۹.۸ درصد از رشد اقتصادی در کشور ما سهم نفت است.

شرکت‌ها پیام تحریم‌ها را دریافت کردند

این استاد دانشگاه با تأکید بر این‌که رشد اقتصادی در ایران مبتنی بر رشد بخش نفتی بوده است، اظهار کرد: با خروج آمریکا از برجام و درحالی‌که هنوز تحریم‌های سه‌ماهه علیه ایران شروع نشده است، بسیاری از بنگاه‌های خصوصی خارجی این علامت را دریافت کرده‌اند که برای این‌که در لیست تحریم‌های دلاری آمریکا قرار نگیرند باید از ایران خارج شوند و به همین خاطر است که از حدود سه هفته قبل زمزمه‌های خروج شرکت‌های اروپایی مانند پژو و توتال از ایران شروع‌شده است.

شقاقی با بیان این‌که این اتفاق روی بخشی از سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی در ایران تأثیر منفی می‌گذارد، اظهار کرد: دولت‌های اروپایی هم نمی‌توانند برای شرکت‌های خصوصی تعیین تکلیف کنند؛ چراکه آن‌ها بر اساس منافع شخصی خود تصمیم می‌گیرند.

او با بیان این‌که بعد از ۱۸۰ روز از خروج آمریکا از برجام تحریم‌های نفتی هم علیه ایران اعمال خواهد شد، گفت: تلاش آمریکا برای تحقق تحریم‌های نفتی، مسدود کردن مبادلات ایران با شرکای نفتی‌ ازجمله چین، کره جنوبی و ژاپن است. آمریکا می‌خواهد به‌جای نفت ایران، نفت عربستان سعودی و خودش را جایگزین کند که این مسئله روی صادرات نفت و مشتقات آن تأثیر منفی گذاشته و در نهایت رشد اقتصادی ما را هم کاهش خواهد داد.

بیمه‌ها چگونه صادرات نفت ایران را محدود می‌کنند؟

این اقتصاددان با بیان این‌که حدود یک ماه از مهلت ۹۰ روزه شروع تحریم‌های آمریکایی علیه ایران گذشته است، تصریح کرد: در این مدت قرار است که بیمه، بانک‌ها و بخش فلزات در لیست تحریم‌ها قرار گیرند که این موضوع به شرکت‌های بیمه علامت می‌دهد تا نفت‌کش‌هایی که با ایران کار می‌کنند را بیمه نکنند که همین مسئله باعث کاهش صادرات نفت ایران خواهد شد.

شقاقی با اشاره به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی که پیش‌ازاین و در سال‌های گذشته مطرح‌شده بود اظهار کرد: هدف سیاست‌های اقتصاد مقاومتی درواقع خروج از تأثیرات نوسانات نفتی و ایجاد درون‌زایی در اقتصاد کشور بود که متأسفانه پیگیری نشد. ما در درون‌زایی و برون‌گرایی در اقتصاد موفق عمل‌نکرده‌ایم.

رشد اقتصادی بی‌ثباتی داریم

این استاد دانشگاه با بیان این‌که عمده واردات و صادرات ما تنها با چهار کشور است، اضافه کرد: بیش از ۵۷ درصد صادرات ما و حدود ۵۳ درصد از واردات ما تنها با چهار کشور صورت می‌گیرد که این نشان می‌دهد ما نتوانسته‌ایم به شرکای اقتصادی خودمان تنوع بدهیم. به‌علاوه اینکه ما نتوانسته‌ایم در جذب سرمایه‌های داخلی و تقویت رقابت‌پذیری در اقتصادمان موفق عمل کنیم.

او در پایان با اظهار این‌که رشد اقتصادی در ایران پایدار نیست، بیان کرد: در کشور ما رشد اقتصادی تابع سرمایه‌های خارجی، صادرات و واردات و در نهایت بخش نفت بوده است که هر سه این‌ها حکایت از بی‌ثباتی رشد اقتصادی ما دارد. به همین خاطر احتمالاً در آینده‌ای نزدیک رشد اقتصادی ما با تکانه‌های شدیدی مواجه خواهد شد و اینکه چقدر رشد یا کاهش رشد داشته باشیم به رفتار شرکای خارجی و سرمایه‌های آن‌ها و همچنین وضعیت بخش نفت بستگی دارد. به همین خاطر هم باید منتظر بمانیم و ببینیم که آیا اروپا می‌تواند در برابر آمریکا مقاومت کند که البته احتمال بعیدی است. همچنین ما باید منتظر رفتار چین در قبال اقتصادمان باشیم.

به گزارش ایسنا، ساعت ۲۲:۳۰ روز ۱۸ اردیبهشت رئیس‌جمهور آمریکا از خروج این کشور از قرارداد موسوم به برجام خبر داد. روز بعدازآن ترامپ رسماً خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد و به‌تمامی شرکت‌ها و تجار فرصت داد تا ظرف مدت ۱۸۰ روز (شش ماه) فعالیت‌های خود را از ایران خارج کنند. با این دستور ترامپ تمامی تحریم‌ها علیه ایران، اعم از موشکی، هسته‌ای و… به حالت قبلی خود برگشت. عربستان سعودی، بحرین و رژیم صهیونیستی از اولین کشورهایی بودند که از این تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا حمایت کردند.

با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های بانکی و پولی آن‌ها احتمالاً سعی خواهند کرد دسترسی ایران به دلار را محدود کنند تا از این طریق بتوانند ارزش ریال ایرانی را کاهش دهند؛ ریالی که حالا به دلیل حجم عظیم واردات بسیار به دلار وابسته شده است. مطابق پیش‌بینی‌ها مبنی بر خروج احتمالی ترامپ از برجام، پیش‌ازاین و با پیشنهاد رئیس بانک مرکزی ایران، «یورو» به‌عنوان ارز جایگزین دلار در مبادلات بین‌المللی انتخاب شد؛ اما اینکه یورو بتواند به‌عنوان جایگزینی مؤثر عمل کند یا خیر مسئله‌ای است که باید در ماه‌های آینده و مخصوصاً با رفتار اروپایی‌ها در قبال برجام مشخص شود.