پاشنه آشیل مسکن ملی کجاست؟

به گزارش ایسنا، طرح اقدام ملی تولید و عرضه مسکن در سه قالب ثبت‌نام، قرارداد با دستگاه‌های اجرایی و مشارکت با سازندگان پیش می‌رود. هدف اولیه احداث ۴۰۰ هزار واحد مسکونی تا سال ۱۴۰۰ بوده اما به نظر می‌رسد سرعت این طرح در بخش ثبت‌نامی چندان زیاد نیست و ظرفیت لازم برای تامین نقدینگی را نیز ندارد. در مرحله اول نام‌نویسی از متقاضیان ۱۴۰ هزار نفر واجد شرایط تشخیص داده شدند؛ هرچند طبق آمار ۱۳۹۵ از ۲۴ میلیون و ۱۹۶ هزار خانوار کل کشور حدود ۳۱ درصد مستاجر هستند و این عدد در شهرها حدود ۳۷ درصد اعلام شده است؛ لذا تقاضای نهفته‌ای در بازار مسکن وجود دارد که به هر دلیل زیر چتر مسکن ملی قرار نگرفتند.

بررسی‌ها از علت پایین بودن تعداد ثبت‌نام‌ها در طرح اقدام ملی نسبت به ظرفیت بالقوه خانوارهای هدف این طرح به عدم امکان تامین آورده ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان اولیه توسط متقاضیان، ایرادات وارد به نحوه‌ ثبت‌نام اینترنتی و بی‌اعتمادی نسبت به طرح‌های دولتی برمی‌گردد.

طرح اقدام ملی تولید و عرضه مسکن در بخش ثبت‌نامی در ذهن بسیاری از افراد، حدود دو میلیون و ۲۰۰ هزار واحد ثبت‌نامی مسکن مهر را تداعی می‌کند که پرونده‌ آن هنوز بعد از گذشت ۱۲ سال بسته نشده و این در حالی است که دولت نهم زمان تکمیل واحدها را ۱۸ ماهه عنوان کرده بود. مسکن مهر البته در یک بخش دیگر با بیش از دو میلیون واحد تحت عنوان خودمالکی اجرا شد که با کمترین دردسر در زمان مقرر به نتیجه رسید.

واگذاری پروژه‌ها به افراد فاقد تخصص و صلاحیت ازیک‌طرف و ناتوانی متقاضیان از تامین آورده، دو میلیون و ۲۰۰ هزار متقاضی مسکن مهر را در سنگلاخی قرار داد که هنوز حدود ۵۰۰ هزار نفر آنها از آن بیرون نیامده‌اند. بر این اساس کارشناسان هشدار می‌دهند که مسکن ملی در بخش ثبت‌نام می‌تواند، تکرار یک تجربه‌ ناموفق باشد.

مدل دیگری که در قالب طرح اقدام ملی مسکن جلو می‌رود قرارداد مشارکتی با سازندگان با ارائه زمین رایگان دولتی است. البته ابتدا زمین به رایگان به سازندگان واگذار و در پایان، سهم دولت به شکل واحد مسکونی بازپس گرفته می‌شود.

طبق اعلام محمودزاده، معاون وزیر راه و شهرسازی مجموع واحدهای مشارکتی ۷۰ هزار است که ساخت ۴۰ هزار مسکن شروع شده است. این در حالی است که پروژه‌های ثبت‌نامی هنوز در بخش مسطح‌سازی زمین قرار دارد و حتی در مواردی اختصاص زمین انجام نشده است. به‌طور مثال در شهر جدید پردیس حدود ۸۵۰۰ واحد طرح اقدام ملی در بخش واگذاری زمین به تعاونی‌های واجد شرایط اختصاص یافته که از مدت‌ها قبل عملیات اجرایی آن شروع شده اما ۳۰۰۰ واحد ثبت‌نامی در مرحله آماده‌سازی زمین قرار دارد.

در شهر جدید پرند نیز از ۲۶ هزار واحد هدف‌گذاری شده ۵۰۰۰ واحد در قالب قراردادهای مشارکتی با پیشرفت حدود ۵۰ درصد در حال ساخت و ۷۴۰۰ واحد در همین چارچوب در مرحله آماده‌سازی زمین است.

گفته می‌شود تاکنون صلاحیت ۹۴۸۰ متقاضی طرح اقدام ملی مسکن در پرند تایید شده که البته فعلا فقط ۴۲۴ نفر تکمیل پرونده کرده‌اند.

قالب دیگر طرح اقدام ملی، انعقاد قرارداد با دستگاه‌های اجرایی است. تاکنون بین وزارت راه و شهرسازی و سه دستگاه دولتی یعنی وزارتخانه‌های دفاع، آموزش‌وپرورش و کار تفاهم‌نامه‌هایی برای ساخت ۱۰۰ هزار مسکن کارکنان وزارت دفاع، ۱۷۰ هزار مسکن برای فرهنگیان و ۲۰۰ هزار واحد مسکونی برای کارگران امضاشده و با توجه به وجود زمین دولتی و پیگیری دستگاه‌های مربوطه احتمال توفیق این طرح نیز می‌رود.

تقریبا یک سال قبل بود که طرح اقدام ملی تولید و عرضه ۴۰۰ هزار واحد مسکونی کلید زده شد. البته آغاز رسمی این پروژه توسط رئیس‌جمهور پنجم شهریور امسال صورت گرفت. طبق برنامه، وزارت راه و شهرسازی، تکمیل واحدها را سال ۱۴۰۰ اعلام کرده اما احتمالا این پروژه زمان بیشتری طول می‌کشد.

از حدود ۴۰۰ هزار واحد قرار است ۲۰۰ هزار واحد در شهرهای جدید، ۱۳۸ هزار واحد توسط بنیاد مسکن و ۱۰۰ هزار واحد در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد عرضه شود. اگر ۱۰۰ هزار واحد بافت فرسوده که به شکل مجزا در حال اجراست را کنار بگذاریم باید تاکنون احداث ۳۰۰ هزار واحد تعیین تکلیف می‌شد؛ اما بر اساس اعلام وزیر راه و شهرسازی با گذشت حدود یک سال از آغاز اجرای طرح، تنها ۲۴۰ هزار نفر ثبت‌نام شده‌اند؛ زیرا ۴۲ درصد ثبت‌نام کنندگان معادل ۱۰۰ هزار نفر فاقد شرایط لازم بودند و ۵۸ درصد معادل ۱۴۰ هزار نفر واجد شرایط بوده‌اند؛ یعنی باید پالایش مجددی صورت گیرد که زمان آن اواخر سال جاری عنوان شده است.

کارشناسان معتقدند با این روند بعید است طرح اقدام ملی در قالب ثبت‌نام طی دو سال به اتمام برسد. البته وزیر راه و شهرسازی همواره هدف اصلی‌اش از اجرای پروژه اقدام ملی را خانه‌دار کردن اقشار متوسط و پایین جامعه و هم‌چنین ایجاد نهضت خانه‌سازی عنوان کرده است.

از ۲۰۰ هزار واحد طرح اقدام ملی که در شهرهای جدید تعریف شده تاکنون ۷۰ هزار واحد آغاز شده است. در بنیاد مسکن نیز ۱۳۸ هزار واحد برنامه‌ریزی‌شده که تاکنون ۱۳ هزار واحد آغاز و برای ۴۷ هزار واحدی که زمین آن تامین شده برنامه در دست تهیه است؛ بنابراین شواهد و قرائن نشان می‌دهد که ظاهرا سرعت پروژه در بنیاد مسکن در حد انتظار نیست.

تجربه مسکن مهر نیز نشان می‌دهد درخصوص زمان اتمام پروژه‌های شهرسازی نمی‌توان برآورد دقیقی داشت. زمانی که دولت نهم طرح مسکن مهر را در سال ۱۳۸۶ کلید زد قرار بود ۱۸ ماهه واحدها را به مردم تحویل دهد اما بعد از شش سال از مجموع دو میلیون و ۲۰۰ هزار واحد، تنها حدود ۶۰۰ هزار واحد را تحویل دادند. حال باید منتظر بمانیم و ببینیم آیا دولت بعدی نیز میراث‌دار طرح اقدام ملی در قالب ثبت‌نام خواهد شد یا خیر.