به گزارش ایسنا، زلزله بم با ۳۴ هزار کشته و ۲۰۰ هزار مجروح، شاید یکی از تراژیکترین حوادث تاریخ کشور ایران بود که تاثیر زیادی در پی بردن به اهمیت احداث خانههای ضدزلزله داشت. پس از زلزله، شهر بم نوسازی و در برابر حوادث بعدی مقاوم شد اما در کل کشور هنوز طبق آمار حدود ۶۵ درصد ساختمانها از ایمنی لازم برخوردار نیستند.
از زلزله بم به بعد بهطور متوسط سالانه ۲۵۰ هزار واحد شهری و حدود ۱۰۰ هزار واحد روستایی ساخته شده است. این یعنی کمتر از ۷ میلیون واحد از ۲۶ میلیون واحد موجود مقاومسازی شدند یا جدیدا ساخته شدهاند. سوال اینجاست که تکلیف ۱۹ میلیون واحد باقیمانده چه میشود؟ قوانین فعلی برای احداث واحدهای جدید است، اما برای واحدهای موجود هیچ قانونی وجود ندارد.
تنظیم لایحهای بهمنظور ایمنی ساختمانها در دستور کار است
محمود محمودزاده ـ معاون وزیر راه و شهرسازی ـ در همایش پیامدهای اجتماعی زلزله که در شهر بم برگزار شد از تنظیم لایحهای بهمنظور ایمنی ساختمانها توسط وزارت راه و شهرسازی خبر داد و گفت: باید بدانیم ۱۹ میلیون واحد نیاز به نگهداری دارند یا باید تخریب و نوسازی انجام شود. علاوه بر این لایحه، تشکیل شرکتهای بازرسی و کنترل کیفیت ساختمان در دستور کار قرار دارد که وظیفه آنها کنترل دائمی ساختمان در ایام بهرهبرداری را نیز شامل میشود.
سکونت ۳۰ درصد جمعیت کشور در بافتهای فرسوده
ازجمله معضلات کالبد شهری در ایران، وجود بافت فرسوده وسیع است که ۳۰ درصد جمعیت کشور را در خود جای داده است. سالهاست که برنامه نوسازی و بهسازی سالیانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در دستور کار قرار دارد اما باوجود آنکه هرساله به جمعیت حاشیهنشین افزوده میشود برنامههای نوسازی با سرعت مطلوب جلو نمیرود.
آمار و ارقام گویای آن است که به دلایل مختلفی همچون پایین بودن بازده سرمایهگذاری و رکود بازار مسکن در ۱۰ سال گذشته اهداف نوسازی بافتهای ناکارآمد بهطور کامل محقق نشده بهگونهای که به گفته مهدی عبوری ـ معاون سابق وزیر راه و شهرسازی ـ ۴۰ درصد از این بافتها بازسازی شدهاند.
تردید در نوسازی ۴۰ درصد بافتها
بااینحال به نظر میرسد آمار ۴۰ درصدی نوسازی بافت فرسوده خوشبینانه باشد؛ چه آنکه بر اساس محاسبات، بافتهای فرسوده کشور، ظرفیت ساخت یک میلیون آپارتمان ۷۵ متری را دارند، لذا درصورتیکه ۴۰ درصد از این بافتها، بازسازی شده باشند باید حدود ۴۰۰ هزار آپارتمان در این بافتها ساخته شده باشد که به نظر میرسد چنین نیست.
نوسازی بافتهای فرسوده از طریق پرداخت تسهیلات طی سالهای اخیر با اقبال مواجه نشده است. سازندگان و مالکان به دلایل مختلفی همچون رکود ساختوساز و پایین بودن بازده سرمایهگذاری در بافتهای ناکارآمد از نوسازی در این مناطق خودداری میکنند.
طبق اعلام بانک مسکن از سال ۱۳۹۸ تاکنون تنها به ۲۱ هزار و ۳۴۸ واحد مسکونی واقع در بافتهای فرسوده تسهیلات پرداخت شده است. این در حالی است که از سالهای گذشته نوسازی سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی در دستور کار دولت قرار دارد، بنابراین آمار گویای آن است که نوسازی، دستکم از طریق دریافت تسهیلات با سرعت چندانی پیش نمیرود.
سکونت ۴۰ درصد جمعیت تهران در مناطق ناکارآمد
بیش از ۲۰ میلیون نفر از جمعیت کشور در بافتهای ناپایدار و ناایمن زندگی میکنند و گفته میشود ۴۰ درصد جمعیت تهران در بافتهای ناپایدار و فرسوده سکونت دارند. همچنین قرار بود از حدود ۱۵ سال قبل، سالانه ۱۰ درصد نوسازی شود و بااینکه کارشناسان میگویند شاید ۱۵ درصد این هدف نیز محقق نشده باشد، مدیرعامل سابق شرکت بازآفرینی شهری آمار واقعی را ۴۰ درصد میداند.
مساحت ایران یک میلیون و ۶۴۸ هزار کیلومترمربع یا بهعبارتدیگر، ۱۶۴ میلیون هکتار است که از این مقدار، بنا به گفته مسئولان وزارت راه و شهرسازی ۱۲۰ هزار هکتار بافت ناکارآمد شهری، سکونتگاههای غیررسمی و بافت تاریخی است. در همین حال، عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی تصریح کرده بود که حدود ۷۲ هزار هکتار بافت فرسوده در ۴۹۸ شهر کشور وجود دارد که این عرصه شامل ۱۵ درصد مساحت کشور و حدود ۲۵ درصد جمعیت شهری کشور میشود. با توجه به اظهارات مقامهای دولتی، دستکم بیش از ۵۰ هزار هکتار از بافتهای شهری کشور، فرسوده و نیازمند بازسازی و بهسازی است. این بافتهای شهری فارغ از اینکه بستر زایش ناهنجاریهای اجتماعی و اقتصادی و حتی امنیتی هستند و بهنوعی تهدید آتی برای جامعه ایران به شمار میروند، فرصتی طلایی برای جان گرفتن صنعت ساختوساز و در پی آن رونقگیری بیش از ۱۲۰ گروه شغلی به شمار میرود.
استفاده از ظرفیت تعاونیها برای نوسازی
بهمنظور تحقق برنامههای احیا و نوسازی بافتهای فرسوده، حاشیه شهرها و بهطورکلی مناطق ناکارآمد، دولت در نظر دارد تا از ظرفیت تعاونیها در این بخش استفاده کنند. در این خصوص نشست مشترکی طی روزهای اخیر بین مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری و رئیس اتاق تعاون ایران با هدف همکاری برای ساماندهی متقاضیان مسکن بهویژه مستاجران در ۲۰۲۰ محله کم برخوردار کشور در اتاق تعاون ایران برگزار شد.
محمد آئینی - معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران - با اشاره به اینکه اتاقهای تعاون با توجه به در اختیار داشتن بانک اطلاعاتی تولیدکنندگان مصالح ساختمانی آمادگی خود را جهت حمایت از نوسازی بافتهای فرسوده و تامین مصالح ساختمانی با قیمت مناسب اعلام کرده است، اظهار کرد: در این نشست، مقرر شد تفاهمنامه مشترکی بین اتاق تعاون ایران، شرکت بازآفرینی شهری ایران و وزارت کشور جهت ساماندهی متقاضیان مسکن منعقد شود.
وی افزود: همچنین مقرر شد در کل ۲۰۲۰ محله کم برخوردار کشور تعاونیهای توسعه محلی جهت ساماندهی ظرفیتهای محلی برای نوسازی ساخت مسکن و مشارکت در توسعه و بازآفرینی محلات راهاندازی شود.