راهکاری برای تامین بودجه خرید ۱۰۰۰ مگاوات برق تجدیدپذیر

یکی از مهم‌ترین بسترهای تنوع بخشی به سبد تولید برق کشور و کاهش ریسک تامین پایدار برق در بلندمدت، استفاده از ‌منابع تجدیدپذیر است که ظرفیت بالایی در کشور برای استفاده از آن‌ها وجود دارد. بررسی ها نشان می دهد که استفاده از «سیاست راهبردی خرید تضمینی» با هدف بهره گیری از توان بخش غیردولتی برای ایجاد تحول در این بخش، کلید موفقیت کشورهای پیشرو در جهان در زمینه گسترش انرژی های تجدیدپذیر بوده است.

این سیاست راهبردی در سال های اخیر در ایران نیز وارد فاز اجرایی شده است. حتی اخیرا وزارت نیرو در مصوبه تعیین این تعرفه‌ها، گام های مهمی در بهبود شرایط برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در کشور برداشته است. با این وجود، همچنان این وزارتخانه برای تامین منابع مالی لازم برای خرید تضمینی برق تجدیدپذیر با مشکلات فراوانی روبرو است. این در حالی است که پرداخت یارانه سنگین دولت به برق تجدیدپذیر برای خرید برق تولیدی از این نیروگاه ها، شرط لازم برای ایجاد تحول چشم‌گیر در این حوزه است. در حال حاضر، متوسط قیمت فروش داخلی برق یعنی 56 تومان به ازای هر کیلووات ساعت است ولی وزارت نیرو متعهد است که برای خرید هر کیلووات ساعت برق بادی حداقل 406 تومان و برای خرید هر کیلووات ساعت برق خورشیدی حداقل 560 تومان به نیروگاه های تجدیدپذیر بپردازد. سازوکار فعلی وزارت نیرو برای تامین منابع مالی برای خرید برق تجدیدپذیر، دریافت عوارض برق سی ریالی به ازای هر کیلووات ساعت از تمامی مشترکان برق به استثنای مشترکان خانگی روستایی و چاه های کشاورزی مطابق با بند «ز» تبصره 9 قانون بودجه سال 94  است. اما این بند سقفی حداکثر چهارصد میلیارد تومانی دارد و منابع حاصله آن نیز بین توسعه و نگهداری شبکه های برق روستایی و تولید برق تجدیدپذیر و پاک تقسیم می شود. بر همین اساس نیز کمتر از 200 میلیارد تومان در سال گذشته صرف خرید برق تولیدی از انرژی های تجدیدپذیر شده است (1). اگر متوسط قیمت خرید تضمینی هر کیلووات ساعت برق تجدیدپذیر را 500 تومان و ضریب دسترسی نیروگاه را نیز 25% در نظر بگیریم، وزارت نیرو با استفاده از این بودجه، تنها منابع مالی لازم برای خرید تضمینی 182 مگاوات برق تجدیدپذیر را در اختیار دارد. این در حالی است که طبق ماده 139 برنامه پنجم توسعه قرار بود تا پایان این برنامه یعنی ظرف 5 سال، زمینه لازم برای تولید 5 هزار مگاوات برق بادی و خورشیدی در کشور توسط این وزارتخانه ایجاد شود.

در این شرایط و با توجه به مشکلات مالی وزارت نیرو، به نظر می رسد که ایجاد تحول چشم‌گیری برای تامین یارانه مورد نیاز برای خرید تضمینی برق تجدیدپذیر امکان‌پذیر نباشد اما در عمل، این وزارتخانه می تواند با اصلاح هوشمندانه تعرفه برق بخش خانگی، منابع مالی لازم را برای انجام این کار فراهم کند. وزارت نیرو می‌تواند به جای دریافت عوارضی اندک از تمامی مشترکین برق در بخش خانگی، صرفا عوارض سنگینی از مشترکین پرمصرف دریافت نماید و منابع مالی حاصله را به خرید برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر تخصیص دهد تا مشکل مذکور برطرف ‌شود. اگر 30 درصد مشترکین بخش خانگی را مشترکین پرمصرف درنظر بگیریم و صرفا از همین مشترکین 80 تومان به ازای هر کیلووات ساعت، عوارض بابت برق تجدیدپذیر دریافت شود، وزارت نیرو می تواند منابع لازم را برای خرید تضمینی 1000 مگاوات برق تجدیدپذیر تامین نماید. این رقم حدود یک چهارم تعرفه فعلی برق بخش خانگی در بالاترین پله مصرف است (2).  این اقدام به عدالت نیز نزدیک‌تر است زیرا لازم است مشترکین پرمصرف بخش خانگی هزینه ای بیشتر از دیگر مشترکین برای توسعه نیروگاه های تجدیدپذیر در کشور بپردازند.