ده پیشنهاد برای اصلاح بازار

به گزارش دنیای اقتصاد، نشستی در رابطه با نوسان قیمت‌ها با حضور آقایان حسین سلاح‌ورزی نایب‌رئیس اتاق بازرگانی ایران، حامد سلطانی‌نژاد مدیر‌عامل بورس کالای ایران، دکتر سعید ترکمان رئیس هیات ‌مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر، علیرضا کلاهی رئیس هیات ‌مدیره سندیکای تولیدکنندگان صنعت برق، آریا صادق نیت حقیقی عضو هیات ‌مدیره سندیکای صنایع آلومینیوم ایران و رضا محتشمی‌پور معاون عملیات و نظارت بورس کالا برگزار شد. خلاصه‏ای از اظهارات حاضران در این جلسه به شرح زیر است:

حسین سلاح ورزی: تشکل‌ها در حوزه پلیمر و مخصوصا پی‌وی‌سی و موضوعات مرتبط با آن با مشکلاتی در فرآیندهای تامین مواد اولیه در بورس کالا مواجه هستند و نقش آنها عموما بسیار منظم و ساماندهی شده است و جایگاه مستحکمی در ارکان بازار دارند. از طرف دیگر بیشترین ارتباط را با بورس کالا داشته‌اند و شاهد همکاری این بورس با بخش خصوصی و فعالان اقتصادی هستیم. با توجه به نقاط مشترک اتاق بازرگانی ایران و بورس کالای ایران در زمینه تلاش برای اصلاح ساختارهای اقتصادی؛ می‌توان به‌وضوح عنوان کرد که بورس کالا در تنظیم رابطه مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان اقدامات مثبتی را انجام داده و این روند ادامه دارد و بخش بزرگی از شفافیت ایجاد شده در مبادلات کالایی نیز به‌واسطه مکانیزم بورس کالا بوده است. به‌کارگیری ابزارهای مالی در حوزه کالاها از لازمه‌های اقتصاد ماست که بورس کالا در مسیر توسعه این ابزارها قرار دارد و در شورای عالی بورس نیز در تلاش هستیم زمینه توسعه ابزارهای مالی کالایی را فراهم کنیم.

سعید ترکمان: باوجود همه تلاش‌های صورت گرفته، در برخی کالاها نظیر پی‌وی‌سی همواره التهاب قیمتی دیده می‌شود. با توجه به اینکه گستره مصرفی این ماده در بورس کالا بسیار گسترده است، می‌توان بیان کرد که بیشترین گروه کالایی پلیمری که در حوزه پتروشیمی در بورس عرضه می‌شود، پی‌وی‌سی است؛ اما همگام با رشد تقاضا، شاهد افزایش ظرفیت تولید نیستیم. این اتفاقی است که واسطه‌گران به‌خوبی آن را رصد می‌کنند. آمار موجود در بورس کالا در حوزه پی‌وی‌سی بعضا نشان از رقابت بیش از 45 درصدی دارد. این موضوع به‌وضوح حاکی از ورود هدفمند واسطه‌گران به بازار این محصول است. در حال حاضر اختلاف قیمت بازار آزاد و بورس کالا برای محصول پی‌وی‌سی بسیار زیاد است و اگر مصرف‌کننده واقعی نتواند از بورس خرید کند مجبور می‌شود که به بازار آمده و این اختلاف قیمت به آن تحمیل می‌شود. درحالی‌که خیلی از صنایع قدرت رقابت در بورس را ندارند به‌این‌ترتیب پیشنهاد واضح انجمن ملی پلیمر این است که پتروشیمی‌ها واردات انجام دهند. طبق برآوردهای انجام‌شده آن‌ها می‌توانند در فاز اول به میزان 20 هزار تن وارد کنند و به شکل تلفیقی به فروش برسانند؛ یعنی هر خریداری که اقدام به خرید می‌کند درصدی از خرید خود را از مواد اولیه تولید داخل و باقی را از محصولات واردشده تهیه کند. همچنین مسئله دیگر مربوط به آمارهای ارائه‌شده از سوی بورس کالا است. درحال حاضر آمار عرضه در سایت بورس کالا اعلام می‌شود. اگر به مجموعه اطلاعات سایت، آمار تحویل پتروشیمی‌ها هم افزوده شود، حجم خارج‌شده از انبارها برای عموم نیز مشخص می‌شود.

علیرضا کلاهی: (نه‌فقط در بازار پی‌وی‌سی) واسطه‌گران به‌طور دقیق بازار را رصد کرده و از نگرانی خریدار برای دسترسی به مواد اولیه سوء‌استفاده می‌کنند. ازاین‌رو تقاضای هیجانی وارد بازار می‌شود. این امر هم به‌نوعی روی قدرت خرید مردم اثر معنی‌داری می‌گذارد و هم پروژه‌های دولتی با هزینه بیشتری احداث می‌شود. درحالی‌که با تطبیق تقاضا با اظهارنامه مالیات ارزش‌افزوده می‌توان به شکلی تقاضای کاذب و واقعی را از هم تفکیک کرد و به‌عنوان موثرترین راه از آن بهره برد. اگر وزارت صمت یا بورس کالا بتواند سازوکار تطبیق با ارزش‌افزوده را با میزان تقاضا ساماندهی کند، راستی‌آزمایی تقاضا از این راه انجام گیرد.

آریا صادق‌نیت حقیقی: در مورد آلومینیوم عمدتا بی‌نظمی سمت عرضه و تقاضا به‌وضوح مشخص است. منظور از بی‌نظمی این است که روز مشخصی برای عرضه آلومینیوم نداریم. این امر یک نوسان و بهم‌‌ریختگی در بازار ایجاد می‌کند. همچنین نوع عرضه‌ها از هیچ الگوی خاصی تبعیت نمی‌کند، به‌طوری‌که یک روز عرضه اعتباری است و یک روز نقدی. همچنین در نظر بگیرید که کل عرضه 1500 تا 2000 تن است. درحالی‌که هر کد می‌تواند 600 تن تقاضا داشته باشد؛ یعنی یک کد می‌تواند یک‌سوم عرضه را درخواست دهد؛ اما هنگامی‌که عرضه محدود است بهتر است که تقاضای هر کد محدودتر باشد. در آخرین جلسه ستاد تنظیم بازار که برای آلومینیوم تشکیل شد قرار بر این بود که 4200 تن آلومینیوم در هفته در بورس عرضه شود؛ اما هیچ‌وقت این اتفاق رخ نداد. تقاضا به‌راحتی دو برابر عرضه است؛ بنابراین شرایط ایجاب می‌کند که عرضه و تقاضا از روال مشخصی پیروی کنند. متاسفانه بزرگ‌ترین واسطه‌گران به‌نوعی بزرگ‌ترین خریداران محسوب می‌شوند زیرا از پتانسیل در اختیار داشتن چند کد برخوردارند.

حامد سلطانی نژاد: در موضوع پی‌وی‌سی با انجمن صنایع پلیمر ایران به شکل مداوم همکاری و تبادل‌نظر داریم. این انجمن در عرصه‌های نوآوری مربوط به گواهی سپرده و بازار آتی پلیمرها با ما همکاری می‌کند؛ اما باید پذیرفت که تقاضای واسطه‌گری همواره وجود دارد و نه‌تنها از بین نمی‌رود، بلکه بین بازارها در جریان است. همچنین حجم نقدینگی را نیز باید درنظر بگیریم که گاهی به بازارهای گوناگون وارد شده و اثر سنگینی بر جو کلی بازارها دارد. بخشی از این نقدینگی، هوشمند است و به سمت‌وسوی بازار کامودیتی‌ها هدایت می‌شود. هر چه هم سعی کنیم جلوی آن را بگیریم بازهم از طرق گوناگون و با کدهای مختلف از سوی تولیدکننده نماها به بازار رسوخ می‌کند. چاره کار شاید بخش‌هایی از بورس کالا باشد که می‌تواند این مدل نقدینگی‌ها را به خود جذب کند. برای بهره بردن از این کانال باید ابزارهای نوین مالی در حوزه محصولات مختلف تعریف و مورداستفاده قرار گیرند. تا افرادی که به‌قصد سفته‌بازی وارد بازار کامودیتی‌ها می‌شوند بتوانند از آن استفاده کرده و از تولیدکننده‌ها تفکیک شوند. در بازار پی‌وی‌سی اخیرا اتفاقاتی افتاده است که بر مبنای آن از اسفند سال 98 قرار شد به‌جای پی‌وی‌سی گریدS65، گرید S70 و S60 تولید شود. احتمالا این موضوع روی عرضه پی‌وی‌سی اثرگذار بوده است. پس‌ازآن عرضه‌های سلف گذاشته شد که تا حدودی بازار را تنظیم کند. در مورد بحث واردات پی‌وی‌سی موضوع مهم تامین ارز مورد نیاز واردات است که بررسی‌های بیشتری را می‌طلبد.

سال‌هاست که سامانه‌های گوناگون برای شناسایی واسطه‌گران طراحی شده است؛ اما هنوز می‌بینیم که طبق انتظارات پیش ‌نرفته و همواره این تقاضای کاذب وجود دارد. شاید تنها کسانی که می‌توانند به بهترین شکل بخش تقاضا را مدیریت کنند، انجمن‌ها هستند. تفکیک خریداران پی‌وی‌سی در صورت انجام به انجمن‌ها این قابلیت را می‌دهد که نظارت‌کننده اعضای خود باشند و از این طریق به شناسایی تقاضا بپردازند و بازخوردهای لازم را به سایر نهادها ارائه کنند. در مورد سامانه افق هم بورس کالا همکاری‌های لازم را انجام می‌دهد، اما در زمینه تحویل‌ها قرار است که در سامانه جامع انبارها باشد تا از این درگاه تحویل‌ها و انبارها سروسامان داده شود و بتوان با استفاده از آن هرلحظه میزان پی‌وی‌سی موجود در کشور را محاسبه کرد. از طریق این سامانه می‌توان مشخص کرد که کدام انبارها موجودی پی‌وی‌سی دارند که به بازار عرضه نمی‌کنند و نهادهای نظارتی راحت‌تر بر این انبارها نظارت کنند. در مورد آلومینیوم سابقه این موضوع را داریم که این محصول عرضه می‌شد ولی خریدی صورت نمی‌گرفت. بخشی از این موضوع به این برمی‌گردد که همه تولیدکننده‌ها در بهین‌یاب نیستند، اما بخش دیگر مربوط به دوره‌ای در سال 98 است که عرضه‌ها زیاد شده بود. باوجود این موضوع، اخیرا عرضه‌ها با مشکلاتی مواجه شده که نیازمند برنامه‌ریزی مجدد در بخش عرضه آلومینیوم هستیم. تنها توقعی که می‌توانیم از نهادهای سیاست‌گذار داشته باشیم این است که عرضه‌ها طوری کنترل شود که میزان آن مناسب باشد و اگر کسی عرضه نکرد تا سطح ایجادکننده اخلال در بازار پیش رویم.

رضا محتشمی‌پور: بخشی از مشکلات صنایع تکمیلی کشور در زمینه تامین مواد اولیه مربوط به قوانین غیرکارشناسی در حوزه معافیت‌های مالیاتی در نظر گرفته‌شده برای صادرکنندگان مواد اولیه است. درحال حاضر صنایع تولیدکننده مواد اولیه و محصولات میانی بیشترین استفاده از معافیت‌های صادراتی را دارند. همین موضوع باعث افزایش صادرات و کمبود مواد اولیه در کشور شده و در ادامه مسئولان برای تنظیم بازار سراغ وضع مصوبه برای جلوگیری از صادرات می‌روند. درحالی‌که می‌شود با تصحیح قوانین مالیاتی به تامین بازار داخل کمک شایانی کرد و در ادامه از وضع مصوبه‌های ممنوعیت صادرات نیز جلوگیری کرد. پیشنهاد واردات پی‌وی‌سی منطقی و قابل‌اجرا بوده اما شرکت‌های پتروشیمی برای اجرای آن نیاز به تضمین برای فروش محصول به قیمت واردات را دارند؛ اما ازآنجاکه در گذشته این شرکت‌ها تجربه واردات و اجبار فروش محصول با قیمت تولید داخل را داشته‌اند، دیگر بدون تضمینی مطمئن دست به این اقدام نمی‌زنند. ارائه این تضمین نیز باید از سوی وزارت صمت و ستاد تنظیم بازار صورت گیرد.