افزایش جمعیت و توسعه‌شهری در شهرهای میانی

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی در نشست مدیران راه و شهرسازی سراسر کشور که در ساختمان دادمان وزارت راه و شهرسازی برگزار شد، ضمن گرامیداشت ایام نیمه شعبان و تبریک آن، گفت: در حوزه مسکن و شهرسازی، نکته‌ای که ما در وزارت راه و شهرسازی تعقیب می‌کنیم و به نظر من بسیار مهم است در دو حوزه برنامه‌ریزی فیزیکی و برنامه‌ریزی مالی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. همه ما تقریبا این درد مشترک را تشخیص داده‌ایم که شهرهای ما از درون دچار فرسایش می‌شوند و از بیرون به صورت متخلخل در حال رشد بی‌رویه هستند. همچنین عدم‌تعادل بسیار گسترده در سرزمین، دومین دردی است که در حوزه برنامه‌ریزی فیزیکی با آن روبه‌رو هستیم.

برای مشاهده فایل پی دی اف کلیک کنید.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه تمدن‌های دنیا در جایی شکل‌گرفته که آب وجود داشته است افزود: متاسفانه در کشور ما روند معکوسی در جریان است و شاهد هستیم که در حال حاضر در حاشیه خلیج‌فارس و دریای‌عمان میانگین جمعیت نسبت به سایر نقاط کشور بسیار پایین است. ما در کشور به جمعیتی حدود ۴.۸ نفر در کیلومتر مربع جمعیت رسیده‌ایم که بسیار رقم پایینی است یا اینکه گفته می‌شود آب از خلیج‌فارس و دریای عمان به مناطق مرکزی بیاوریم که مستلزم هزاران میلیارد تومان هزینه است. در حالی‌که می‌شود جمعیت را به سمت سواحل خلیج‌فارس و دریای‌عمان سوق داد و هزینه‌ای کمتر از نقل و انتقال آب را نیز به دنبال دارد.
عضو کابینه دولت تدبیر و امید ادامه داد: وضعیتی که در ایران رخ داده شامل توزیع نامتوازن جمعیت در کل کشور است. برای نمونه تهران را که در نظر می‌گیریم جمعیت شهری استان تهران و حومه بیش از ۱۴.۵ میلیون نفر است که این جمعیت فقط برای شهر تهران 8.6 میلیون نفر است.
آخوندی گفت: ما در اینجا فقط درد دل نمی‌کنیم بلکه تلاش ما در وزارت راه و شهرسازی این است که بیاییم و از ظرفیت زمین‌های موجود بهره‌برداری لازم را داشته باشیم. ما در مجموعه وزارت راه و شهرسازی به این نتیجه رسیده ایم که دو کار را باید به سرانجام برسانیم: نخست آنکه سیاست ما سیاست بهسازی بافت‌های ناکارآمد شهری شود که بحثی واقعی است و ما باید در وزارت راه و شهرسازی آن را دنبال کنیم. لذا این کارآمدترین راهکاری است که باید در سراسر کشور آن را دنبال کنیم و به جز این راه، چاره‌ای دیگر نداریم.
وی ادامه داد: قرار نیست ما بار دیگر، زمین به شهرهایمان اضافه کنیم. باید از اراضی داخل شهر حداکثر بهره‌وری را داشته باشیم. اگرچه این کار بسیار دشوارتر است. من متوجه هستم که توسعه یک زمین لم یزرع و بدون معارض در مقایسه با بازتوسعه اراضی شهری که هر ۱۰۰ مترمربع آن چند مالک دارد کار بسیار مشکل‌تری است. برای ساماندهی اراضی درون‌شهری گرفتاری‌های فراوانی وجود دارد اما تلاش ما در وزارت راه و شهرسازی، بهسازی بافت‌های ناکارآمد شهری است چون این کار متضمن رشد و توسعه پایدار خواهد بود.
وزیر راه و شهرسازی افزود: نتیجه سیاست گذشته در مورد بافت‌های شهری گسترش بی‌رویه سکونتگاه‌های ناکارآمد شهری شد و در حال حاضر بر اساس آمارهای شرکت عمران و بهسازی شهری ایران می‌بینیم که ۱۹ میلیون نفر از جمعیت کشور در وضعیت بدمسکنی زندگی می گذرانند.
وی ادامه داد: مسائل پیش آمده برای شهرهای ما و رشد حاشیه‌نشینی نشان می‌دهد سیاست گذشته در مورد مسکن درست نبوده است. بدین‌معنا هرچقدر هزینه و سرمایه‌گذاری بیشتری کرده و آمار ساخت و ساز را افزایش دهیم تا زمانی که برنامه‌های شهرسازی و ساخت و ساز به سمت حاشیه‌ها باشد، وضعیت بدتر می‌شود. به همین دلیل نیز ما باید به سمت مرکز و داخل شهرها برگردیم و نگاه درون‌شهری داشته باشیم.
آخوندی تاکید کرد: نگاه درون‌شهری برنامه محوری و سیاست اصلی ما در حوزه مسکن و شهرسازی در این دوره از وزارت راه و شهرسازی است.

تاکید بر نگاه درون‌شهری به شهرسازی
این مقام‌مسئول در وزارت راه و شهرسازی گفت: ما واقعا باید در توسعه شهرهای میلیونی و کلانشهرهای خود توقف داشته باشیم و به دنبال توسعه شهرهای میانی برویم. ما در ایران، بیش از ۱۰۰ شهر با جمعیت بین ۱۰۰ تا ۲۵۰ هزار نفر جمعیت را داریم. این شهرها باید شهرهای اصلی محور توسعه ما شوند، در غیراین صورت اگر ما به عنوان نمونه جمعیت کلان‌شهر ۱۴.۵ میلیونی تهران را به ۲۰ میلیون نفر یا بیشتر برسانیم چه سودی برای ساکنان این شهر یا دیگر شهرهای ما خواهد داشت؟
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به جمعیت ۳.۸ میلیون نفر ساکن در مشهد گفت: سلسله مراتب شهرها نشان از شکاف عمیق جمعیتی بین شهرهای بزرگ و شهرهای میانی دارد که باید به تعادلی مناسب برسد. همه کلانشهرهای ما این مشکل را دارد که بین کلانشهرها با شهرهای میانی فاصله جمعیتی قابل توجهی وجود دارد که باید متوازن توزیع می‌شد.
آخوندی تاکید کرد: باید در ایران سیاستی اتخاذ کنیم که توسعه شهرهای میانی را مد نظر داشته باشد؛ اگرچه این طرح در کشور شاید چندان مطلوب جلوه نکند و در عوض سیاست پرطرفدار این باشد که گفته شود به جمعیت کلانشهرهایی همچون تهران، مشهد و سایر شهرها اضافه شود.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: با ادامه روند توسعه شهری به روش موجود، آخر کار، واقعا از جهت منابع زیستی قابل تداوم نیست و جایی باید با مردم با صراحت، صداقت و شفافیت گفتگو شود که توسعه شهرهای بزرگ قابل تدوام نیست و باید به سمت توسعه شهرهای میانی رفت. این بحث اصلی است که باید آن را اجرا کنیم. برای اینکار نیز اصلی‌ترین بحث ما این است که باید تمامی منابع مالی و زمین که در اختیار وزارت راه و شهرسازی است به اضافه تمامی منابع حمل و نقل در اختیار این سیاست قرار بگیرد.
آخوندی گفت: بزرگترین خاصیتی که ادغام وزارت راه با شهرسازی دارد این است که سیاست توسعه سکونتگاه‌ها را با سیاست توسعه حمل و نقل یکی کنیم وگرنه این ادغام چه ویژگی های مثبتی خواهد داشت؟ ویژگی مثبت آنجایی است که بتوانیم سیاست حمل و نقلی مناسب برای توسعه سکونتگاه‌ها داشته باشیم تا سکونتگاه‌های میانی بتوانند بهتر رشد کنند. تنها در این صورت است که می‌شود از این ادغام حداکثر استفاده را برد. این سیاستی است که ما در وزارت راه و شهرسازی آن را دنبال می‌کنیم و قاعدتا دکتر ایزدی جزئیات برنامه عمران و بهسازی شهری و بحث های بازآفرینی را توضیح خواهند داد.
وی ادامه داد: برای اینکار ما نظام مالی می‌خواهیم و برای سیستم مالی در این دو ساله تمام تلاش ما این بود که تمام ابزار مالی جدید را تعریف کنیم که شامل ابزارهای مالی متکی بر پس انداز؛ صندوق پس‌انداز یکم و انواع سیستم‌های پس انداز، بحث حساب پس انداز ویژه که راه افتاد، اخیرا نیز مدلی را تعقیب و پیشنهاد کردیم که شورای پول و اعتبار آن را تصویب کرد که به MBS مشهور است و در واقع به معنای صدور انتشار اوراق به پشتوانه اقساط دریافتی تسهیلات اعطایی پیشین مسکن (تسهیلات رهنی) است.
آخوندی گفت: قرار است به زودی ۳۰۰ میلیارد تومان اوراق متکی به تسهیلات رهنی منتشر شود و برآورد ما این است که این اوراق، ظرفیت ۱۰ هزار میلیارد تومان را دارد و می توان پول عمده ای را به سیستم بانک وارد کرد بدون آنکه متکی به منابع بانک مرکزی شویم.
آخوندی افزود: مفهوم‌اش این است که بانک مسکن چندین هزار میلیارد تومان به مردم تسهیلات داده است که مردم در قبال آنها، هر ماه قسط‌ های تسهیلات را ظرف ۱۵ تا ۲۰ سال آینده پرداخت می کنند. بانک مسکن از طریق MBS می‌تواند درآمدهای آتی خود را به امروز تنزیل کند و اقساط آن نیز توسط شخص یا سازمان و یا ارگانی که این اوراق را خریداری می‌کند دریافت شود.

فعالیت صندوق زمین و مسکن تمامی استان‌ها در بازار بورس
این سیاست گذار حوزه مسکن و شهرسازی با اشاره به بحث صندوق‌های مستغلات به عنوان یک راهکار دیگر در وزارت راه و شهرسازی برای خروج از رکود در بخش مسکن افزود: خواست من از تمامی مدیران راه و شهرسازی این است که حتما در استان‌ها بتوانیم برای هر استان حداقل یک صندوق زمین و ساختمان را در بازار بورس به فروش برسانیم.

تایید سیستم مدیریت دارایی در بانک مرکزی
آخوندی بحث بعدی را مدیریت دارایی‌ها عنوان کرد و گفت: شما (مدیران راه و شهرسازی استان‌های کشور) در حال حاضر کلی دارایی در اختیار دارید که اگرچه هم اکنون ارزش نقدی ندارند اما ارزش بالقوه فراوانی دارند. ما می توانیم مدیریت تبدیل وضعیت موجود به وضعیت بهتر را به یک نهاد مالی بدهیم و آن نهاد مالی بیاید اینکار را انجام دهد و به پشتوانه آن به شما پول نقد بدهد تا هرچه سریع تر بتوانید این خدمات زیربنایی را اجرا کنید. خوشبختانه موفق شدیم سیستم مدیریت دارایی را در بانک مرکزی به تایید برسانیم.
وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: اگر خاطرتان باشد ما صندوق‌های منطقه‌ای را تحت عنوان بانک رشت، تهران، مشهد و ... داشتیم که به عنوان صندوق پس‌انداز یک منطقه عمل می‌کرد. متاسفانه این بانک‌های توسعه‌ای محلی مسکن در اوایل انقلاب و توسط رییس جمهوری وقت (آقای بنی صدر) ادغام شد. ابتدا نام بانک مسکن نیز بانک رهنی بود و از طریق ادغام آن با بانک‌های منطقه‌ای به وجود آمد. همه آنها را یکی کردند و نام آنها را بانک مسکن گذاشتند. در حالی که بانک‌های منطقه‌ای می‌توانستند در جهت توسعه مسکن در مناطق، کار بنیادین انجام دهند.
آخوندی تاکید کرد: به دنبال این هستیم تا آیین نامه تشکیل بانک منطقه‌ای را برای تصویب آماده کنیم و همه این ها را در طی این دوساله به شورای پول و اعتبار بردیم و مجددا تصویب کردیم. اگر ما نخواهیم به منابع بانک مرکزی که منابعی بسیار پرقدرت است و ایجاد تورم شدید می‌کند متوسل شویم، راهکارها این است که بتوانیم انواع این سیستم ها و ابزارهای مختلف را ایجاد کنیم.
وی ادامه داد: حواسمان باشد که این ابزارها هریک به درد کاری می‌خورد و درست مانند جعبه ابزاری است که هر ابزاری کارکرد خاصی دارد. یک ابزار قرار نیست تمام مشکلات مسکن را حل کند. اسناد بهادار متکی به اوراق رهنی یک روش است، صندوق پس‌انداز مسکن می‌تواند یک ابزار باشد، مدیریت دارایی یک ابزار است. مهم این است که ما بتوانیم در بازار بخش مسکن بتوانیم همه ابزارهای مختلف را داشته باشیم. بزرگترین نقد ما به سیستم گذشته این است که گمان می‌کردند می‌توان با یک مدل و آن هم مسکن مهر، تمامی مشکلات بخش مسکن را حل کرد که نهایتا مشخص شد آن مدل، چندان کارگشا نیست.
وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: بحث این است که باید بتوانیم در بازار، مدل‌ها و ابزارهای مختلف را ایجاد کنیم و هر ابزاری بتواند مشکلات خاص خود را حل کند. چندین ابزار توسط وزارت راه و شهرسازی و بانک مسکن تصویب شده که امیدوارم به تدریج مشکلات را در حوزه مسکن خارج کند و ما را از رکودی که به آن مبتلا شده ایم خارج کند.
آخوندی با اشاره به اینکه آمار ۵ ماه گذشته در بانک مسکن داشته نشان از رشد نقطه به نقطه و معنادار تسهیلات بانکی و انواع روش‌ها برای خروج رکورد از مسکن است افزود: خواهشم از تمامی همکاران در حوزه حمل و نقل و مسکن و شهرسازی این است که گرفتاری های روز ما را از اندیشیدن به فناوری‌های عمده باز ندارد.
وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اقداماتی که در سایر حوزه‌های راه همچون ریل، فرودگاه و جاده انجام شده گفت: خوشبختانه در حوزه ریل به این فکر بودیم که به دنبال قطار سریع السیر برویم و در حوزه راه تمامی سیستم‌های راه به سمت الکترونیکی شدن رفته است و اخیرا هم برای راهداری و هم برای راهسازی استفاده از بتن و سیمان مطرح شده است و ارتقای سیستم‌های قیر و انواع بهره برداری‌ها از قیر که مهندس میرشفیع راجع به آن توضیحات بیشتری خواهند داد و ابزارهایی که برای شناسایی کارکردی جاده‌ها داریم.
آخوندی ادامه داد: ساخت بندر چابهار کاملا با ساخت بنادر قبلی متفاوت است و کاملا با فناوری جدید از بلوک‌هایی که دارند در دریا کار می‌گذارند هم سرعت و هم دقت بسیار زیاد دارد. در حوزه هوایی نیز چه در بحث نوسازی ناوگان و چه در بحث ساخت فرودگاه‌ها به دنبال افزایش کیفیت هستیم. همچنین صرفه جویی در مصرف انرژی و تغییر نوع ساخت و ساز مسکن هدف دیگری است که دنبال می‌کنیم.
وی با اشاره به اینکه باید استفاده از سیمان در کشور افزایش یابد گفت: باید بتوانیم سیمان را به جای فولاد استفاده کنیم. زیرا فولاد در جهان قابل صادرات است ولی سیمان صادرات محدودی دارد. ما در ایران چیزی در حدود ۷۰ میلیون تن امکان تولید سیمان داریم. حال اینکه مصرف سال گذشته در حدود 56 میلیون تن بوده است. فکر می کنم باید به سمتی برویم که مصرف سیمان را افزایش دهیم به همین دلیل به شهرداری‌ها کمک کنیم و جایی که نیازمند سیاستگذاری ملی هستیم به نفع رویه های جاده ای بتنی مصرف سیمان را در کشور افزایش دهیم.
آخوندی با اشاره به اینکه افزایش استفاده از سیمان یک سیاست ملی است گفت: این یک سیاست ملی است که در بحث فناوری باید به آن توجه کنیم. صرفه جویی در مصرف انرژی بحث دیگری است که دنبال می کنیم و به دنبال مصرف بهینه هستیم.
وزیر راه و شهرسازی گفت: کاری که ما کردیم با بحث راهداری به دنبال آن هستیم تا ابتدا سازمان راهداری را ساماندهی کنیم. در حال حاضر، چهار نوع حمل و نقل داریم با چهار سازمان که با این روش وزارت راه و شهرسازی می‌تواند حوزه حمل و نقل را مدیریت کند. اگر این اتفاق رخ دهد، ادارات کل می‌توانند بهتر راجع به حمل و نقل استان خود فکر و اندیشه کنند. من می‌دانم کار راهداری چقدر برای همکاران ما گرفتاری دارد. وقتی سازمان راهداری داشته باشیم تازه در آن وقت ادارات کل می‌توانند بشوند ادارات کل راه و شهرسازی که بتوانند راجع به مفهوم راه، حمل و نقل و شهرسازی اندیشه کنند. فکر می‌کنم راهداری در اکثر استان ها، ۴۰ درصد بار مسئولیت ادارات کل را در وضعیت فعلی دارد.
آخوندی ادامه داد: گام بعدی که ما باید برداریم تجدید سازمان بخش شهرسازی است. فکر می کنم متاسفانه در حوزه مسکن و شهرسازی نیز فرصت اندیشیدن چندان وجود ندارد زیرا بخش اجرای کار توان زیادی را از مدیران می‌گیرد. من فکر می‌کنم مسئولیت ساخت مسکن باید از ادارات کل بتدریج بیرون برود و ادارات کل ما در معنای واقعی کلمه، ادارات کل راه و شهرسازی شوند تا بتوانند نسبت به بحث های سیاستگذاری و برنامه ریزی در استان خود نقش فعالی را ایفا کنند.
وی افزود: بحث جایگزینی بازنشسته‌ها و استخدام نسل جدید در وزارت راه و شهرسازی اقدام دیگری است که دنبال می‌کنیم. همچنین، در ارتباط با بحث احضار به محاکم قضایی اخیرا قانون جدیدی تصویب و ابلاغ شد که همه افراد درگیر راهداری هم بیمه شوند و از آن مهمتر کارشناسی ترافیک نیز تغییر می‌کند و خوشبختانه بحث به صورت قانونی حل شده است.
وزیر راه و شهرسازی گفت: راجع به تعمیر ماشین‌های راهسازی، آقای داود کشاورزیان رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای اقداماتی را انجام داد و مصوبه‌ای نیز هیئت وزیران در این رابطه داشت.
وی در پایان افزود: راجع به یگان حفاظت زمین نیز حتما دنبال می‌شود. همچنین بحث اتمام مسکن مهر را در اولویت‌های سال جاری قرار داده ‏ایم. تدابیری نیز اتخاذ شده و بحث مسکن مهر حتما به اتمام خواهد رسید. همچنین بهره‌وری از ظرفیت‌های زمین نیز در دستور کار قرار خواهد گرفت.

نشریه پنجره ایرانیان ــ سال نهم ــ شماره 105 ــ تیر 95