پنجره ایرانیان؛ پل‌های طبقاتی سال‌ها در سراسر دنیا کاربرد داشته اند اما آسیب پذیری آنها در برابر زلزله در سالیان گذشته، عاملی بازدارنده برای طراحی و ساختن پل‌های طبقاتی جدید بوده است.
به گزارش ایسنا، سال‌ها پیش ساخت پل‌های دو طبقه در چند کشور دنیا با هدف کمک به حمل و نقل داخل شهری و جلوه ویژه شهرهای مدرن شروع شد و اولین آنها در آمریکا سال 1943 در شهر پورتلند ساخته شد. پس از این به سرعت این عمل به عنوان نماد مدرنیته در دنیا دیده شد اما از 40 سال پیش بنا به تصمیم شهرداران شهرهای چندملیتی بزرگ و ارزیابی این پل‌ها، نه تنها دیگر چنین سازه‌هایی نباید ساخته شوند، بلکه پل‌های موجود هم یا تخریب و یا به ناچار به فضای سبز و پیاده‌رو تبدیل می شوند.
دلایل این امر هم عدم دستیابی به عملکرد مورد نظر آن ها از دیدگاه ترافیکی، هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری و بهره‌برداری، عدم تامین مقاصد اقتصادی-اجتماعی، ازدیاد حمل‌ونقل‌های ناخواسته و مهمتر از همه خطر ریزش آنها در شهرهای زلزله‌خیز اعلام شده است. در ادامه این مطلب قصد داریم به مواردی از بزرگراههای طبقاتی معروف در دنیا بپردازیم که با پیش بینی بروز مشکل یا در پی بروز یک بلای طبیعی توسط مسئولان شهری برچیده شده اند.
پل سایپرس استریت در آمریکا نمونه بارزی از این پل‌های طبقاتی است که در 17 اکتبر سال 1989 آسیب شدیدی را بر اثر زلزله لوما پریتا در سال متحمل شد و بخش فوقانی سازه آن روی بخش زیرین سقوط کرد. همچنین پل آلاسکانوی در زلزله سال 2001 نیز چنین تجربه تلخی را از سر گذراند و این دو سازه، نمونه پل‌هایی از هفت پل طبقاتی بودند که در طول دهه‌های 1950 و 1960 در آمریکا ساخته شده بودند.
علاوه بر این طی زلزله کوبه ژاپن که در 17 ژانویه 1995 رخ داد، پل‌های طبقاتی زیادی منهدم شدند و با از بین رفتن این سازه‌ها، تردد در منطقه زلزله‌زده فلج و عملیات کمک‌رسانی به ویژه در ساعت‌های اولیه پس از زلزله کاملا ناممکن شد.
نگاهی گذرا به متون موجود نشانگر حقایق بسیار تلخی از عملکرد این پل‌ها در زمان زلزله است و در همین راستا با جسارت کامل برای اصلاح اشتباهات گذشته، اولین پل طبقاتی در پورتلند در سال 1974 تخریب و سپس تعداد زیادی از آنها در آمریکا، کانادا، کره و برزیل یا به طور کامل، تخریب و یا به فضای سبز و پیاده‌رو تبدیل شدند. همچنین از 20 سال پیش ساخت این پل‌ها در آمریکا ممنوع شد و کره نیز تا سال2030 موظف به تبدیل این پل‌ها به باغ و پیاده‌رو شده است.
واقعیتی که وجود دارد این است که بسیاری از این پل‌های طبقاتی که در شکل آزادراه ظاهر می‌شدند، در نواحی پرترافیک ساخته می‌شدند و بعدها مسئولان بسیاری از شهرهای پیشرفته دنیا متوجه شدند که بدون وجود چنین آزادراه‌هایی، شهرهایشان سالم‌تر، سبزتر و ایمن‌تر خواهد بود.
پروژه تخریب پل طبقاتی در بوستون مثال بارزی از این قضیه است و به دنبال حذف آزادراه‌های این شهر، خیابان‌های چندکاربرده‌ای به وجود آمدند که محله‌های مختلفی را دوباره به یکدیگر متصل کردند؛ محله‌هایی که قبلا به دلیل ساخت این آزادراه‌ها از بین رفته بودند. وزارت حمل و نقل ایالات متحده اخیرا طرح ابتکاری ارائه داده که بر حذف نابرابری تمرکز دارد که به دلیل وجود آزادراه‌ها و اتوبان‌های شهری به وجود آمده است. همچنین نظریه‌ای موسوم به "induced demand" وجود دارد که ثابت می‌کند چنانچه مقامات شهری خیابان‌های موجود را بزرگ‌تر کنند، تعداد بیشتری از مردم از آنها استفاده خواهد کرد.
یکی از این آزادراه‌های طبقاتی، ایمبارکادرو در سان‌فرانسیسکو بود که تخریب شد و در حال حاضر، فضای سبزی که به جای آن احداث شده، یکی از مناظر جذاب برای شهروندان به شمار می‌آید. از اوایل دهه 1980 بحث‌هایی درباره تخریب چنین پل‌های طبقاتی در محافل این شهر مطرح بود اما زلزه لوما پریتا در سال 1989 و تخریب پل‌های طبقاتی بر اثر آن، به این بحث‌ها دامن زد و در نتیجه، تخریب چنین سازه‌هایی در سال 1991 آغاز شد. نتیجه این امر، تخریب ایمبارکادرو بود و به جای آن، ده‌ها مایل فضای عمومی، مسیرهای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی و همچنین مسیرهای جدید ترانزیت احداث شدند.
در واقع، اجرای چنین پروژه‌ای به همه دنیا نشان داد که تخریب پل‌های طبقاتی نه تنها امری ممکن است بلکه می‌تواند منجر به شکوفایی اقتصادی شهرها شود چون به دنبال این تخریب ها، نیازی به تحمل هزینه‌های گزاف برای حفظ و نگهداری چنین آزادراه‌هایی نبود. علاوه بر ایمبارکادرو، مقامات شهر سان‌فرانسیسکو، سنترال فری‌وی که بر اثر زلزله لوما پریتا آسیب دیده بود، را تخریب کردند و این آزادراه طبقاتی هم به بلوار اکتاویا تبدیل شد و این‌ها همه نتیجه آسیب‌دیدگی این پل‌ها در زلزله سال 1989 بود.
همچنین ساخت یک پل طبقاتی مرتفع به نام چئونگیچئون در سئول در سال 1976، روشی برای تقویت جنبه‌های اقتصادی در این شهر تصور می‌شد اما در سال 2003، شهردار این شهر پیشنهاد تخریب این آزادراه را داد. به دنبال تخریب این پل طبقاتی، مسیر آبی که در نتیجه ساخت آزادراه مسدود شده بود، دوباره احیا شد. در حال حاضر، این ناحیه به یکی از جذاب‌ترین نواحی تبدیل شده و تخریب پل طبقاتی شلوغ چئونگی چئون، موجب افت قابل توجه دمای داخلی شهر سئول شده و گونه‌های مختلف حیات وحش مانند پرندگان دوباره به آنجا بازگشته‌اند. علاوه بر این، بسیاری از شهروندان از زمان تخریب این آزادراه، بیشتر از وسایط حمل و نقل عمومی استفاده می‌کنند.
در سال 1968 فرماندار شهر اورگان، پیشنهاد تغییر دادن آزادراه هاربوردرایو واقع در شهر پورتلند به فضای باز را داد و این آزادراه در سال 1974 بسته شد. پروژه تخریب آزادراه آلاسکانوی در سیاتل آمریکا هم یکی از پروژه‌های تخریب پل‌های طبقاتی بود، پلی که در زلزله سال 2001 آسیب دیده بود و نیازمند بازسازی کامل با استفاده از استانداردهای جدید زمین لرزه بود. با این حال، مهندسان تصمیم گرفتند آن را تخریب کنند و تونل چهار مسیرهای به طول دو مایل احداث کنند و خودروها را به داخل آن هدایت کنند. همچنین آزادراه پارکایست واقع در شهر میلواکی آمریکا، مانعی برای توسعه این ناحیه بود و تخریب آن در سال 2002 شروع شد. به دنبال این کار این منطقه رشد اقتصادی قابل توجهی را تجربه کرده است.
نشریه پنجره ایرانیان-سال دهم-شماره 119-شهریور96
