به بهانه برگزاری پنجمین کنفرانس و نمایشگاه بین‌المللی آلومینیوم ایران، به وضع حال و آینده صنعت آلومینیوم در ایران باوجود مزیت‌های بالقوه در اقتصاد و بازار سرمایه نگاهی گذرا می‌اندازیم.
به گزارش دنیای معدن، هفته قبل پنجمین کنفرانس بین‌المللی صنعت آلومینیوم در تهران برگزار شد؛ صنعتی که به اعتقاد دست‌اندرکاران آن مظلوم واقع شده و باوجود مزیت‌های بالقوه‌ای که برای ایران وجود دارد مانند صنعت پتروشیمی، فولاد، نیروگاهی و کانی غیرفلزی توسعه نیافته است.
در یک دهه قبل برنامه‌های عظیمی برای توسعه این صنعت در جنوب و حاشیه خلیج‌فارس طراحی‌شده بود اما به دلایل مختلف به‌خصوص تحریم‌ها و مشکلات مالی روی زمین باقی‌مانده، طرح‌هایی که بر اساس واردات مواد اولیه طراحی‌شده و با انرژی ارزان گاز در ایران می‌تواند سود مناسبی را عاید این صنعت کند البته به شرطی که آخرین فناوری‌ها با فاینانس‌های مالی مناسب وارد شود.
ایران ازلحاظ مواد اولیه آلومینیوم فقیر است و مهم‌ترین معدن در جاجرم واقع است و نمی‌تواند بیش از ۳۴۰ هزار تن از نیاز سالانه بوکسیت (مواد اولیه آلومینیوم) را تامین کند. معدن نفلین سینیت آذربایجان هم دارای دو مشکل است. اول اینکه تنها تولیدی آلومینیوم از کانی نفلین سینیت که در دنیا انجام می‌شود در روسیه قرار گرفته و از معدنی با عیار ۲۷ درصد اکسید آلومینیوم صورت می‌گیرد اما در ایران عیار ۱۸ درصد است.
از طرفی به‌اندازه سه برابر تولید اکسید آلومینیوم، باطله مورد مصرف در تولید سیمان خواهیم داشت که باوجود تولید مازاد کارخانه‌های سیمان درحال‌حاضر، قابل‌مصرف نیست اما ایران باوجود فقر معدنی دارای مزیت انرژی است و ازلحاظ مخازن گاز در دنیا اول است که با داشتن این منابع می‌تواند به‌مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، بوکسیت را از خارج به‌خصوص آفریقا تامین کند و با انرژی ارزان گاز به قیمت تمام‌شده پایین‌تری آلومینیوم تهیه‌کرده و با حاشیه سود مناسبی در بازار‌های جهانی به فروش برساند.
صنعت آلومینیوم در بورس تهران جایگاه بالایی به‌مانند فولاد و پتروشیمی ندارد و بزرگ‌ترین تولیدکننده این فلز در ایران شرکت ایرالکو واقع در اراک است که باوجود توانمندی‌ها چند سالی با زیان انباشته روبه‌رو بود. البته خوشبختانه با افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی توانست میزان کمی از زیان‌ها را پوشش دهد و سعی دارد سال جاری با توجه به شرایط خوب جهانی سودده باشد.
تولیدکننده‌ی دیگر یعنی المهدی و هرمزجنوب که در بندرعباس واقع شده‌اند، دارای سهامدار بخش خصوصی و خارج بورس هستند اما سهامدار عمده آن‌ها شامل سرمایه‌گذاری ملی ایران و معادن بافق برای بورسی‌ها شناخته شده است. به نظر می‌رسد بخش خصوصی بتواند در این دو شرکت در سال‌های آتی در بخش قیمت تمام‌شده و توسعه این صنعت نقش بسزایی داشته باشد. علاوه بر این، دو شرکت مذکور با موقعیت مکانی می‌توانند محدودیت کمتری در تامین مواد اولیه داشته باشند تا توسعه آن‌ها مقرون‌به‌صرفه باشد.
اولین قدم در برنامه توسعه عظیم صنعت آلومینیوم در حاشیه جنوبی خلیج‌فارس با توسعه شرکت آلومینیوم جنوب محقق خواهد شد که سهامدار عمده آن سرمایه‌گذاری غدیر محسوب می‌شود. این شرکت قرار است در فاز اول ۳۳۰ هزار تن آلومینیوم تولید کند تا تقریباً تولید این فلز را در سال ۹۸ به دو برابر افزایش دهد. علاوه بر این دو فاز دیگر در سال‌های بعد در حال ساخت هستند. اهمیت آلومینیوم جنوب، ساخت آلومینیوم با بوکسیت وارداتی و با طراحی تولید پیشرفته و قیمت تمام‌شده پایین است.
ایران درحال‌حاضر با ماشین‌آلات قدیمی، نیروی کار فراوان و عدم نقدینگی روبروست به‌طور مثال قیمت تمام‌شده آلومینیوم تولیدی فایرا به ۲ هزار دلار در هر تن می‌رسد که مزیت گاز و برق ارزان را از بین می‌برد یا سرانه تولید به ازای هر نفر در این شرکت ۳۷ تن است که با توجه به سرانه تولید ۵۲۱ تنی در قطلم قطر به ازای هر نفر، حکایت از بهره‌وری پایین این صنعت در ایران دارد.
امید است در آینده با تولید پیشرفته آلومینیوم جنوب بتوان به استانداردهای لازم برای بهره‌وری دست‌یافت ولی آنچه برای این صنعت اهمیت بسزایی دارد کمبود نقدینگی تولید در ایران است که باوجود بهره بانکی ۲۰ درصدی، توان رقابتی با کشورهای دیگر را نخواهد داشت. البته با توجه به ارزانی گاز و عزم جدید دولت در توسعه این صنعت، در صورت رفع مشکلات سیاسی و تسهیل سرمایه‌گذاری خارجی می‌توان انتظار داشت بهره‌وری در آن رو به بهبود و آینده خوبی پیش رو باشد.
