پنجره‌ایرانیان؛ صنایع انرژی و گردشگری جهانی ازجمله بخش‌هایی هستند که از بحران شیوع ویروس کرونا به‌شدت آسیب دیده‌اند و بازار انرژی بزرگ‌ترین شوک پس از دوران جنگ جهانی دوم را تجربه کرده است.
به گزارش ایسنا، قرنطینه گسترده باعث افت تقاضا برای انرژی شده که بسیار وخیم‌تر از میزان افت مشاهده‌شده در دوران بحران مالی سال ۲۰۰۸ بوده است.
آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در گزارش جدیدی با تحلیل آمار ۱۰۰ روزه، تاکید کرد که تقاضای جهانی برای انرژی در سال جاری شش درصد کاهش سالانه خواهد داشت که معادل از دست دادن کل تقاضای هند برای انرژی است.
اما بحران کووید ۱۹ یک مزیت هم داشته است. اقتصاد جهانی با بزرگ‌ترین کاهش انتشار دی‌اکسید کربن روبرو شده و تجدیدپذیرها نقش برجسته‌ای در سبد انرژی مورداستفاده برای تولید برق ایفا می‌کنند.
تقاضا برای نفت با بزرگ‌ترین کاهش در میان همه منابع بزرگ انرژی مواجه است. پیش‌بینی‌هایی که در این خصوص انجام‌گرفته است، به‌سرعت احیای اقتصاد جهانی بستگی خواهد داشت. داروی شرکت "جیلد ساینس" برای بیماری کووید ۱۹ اخیرا چراغ سبز سازمان غذا و داروی آمریکا را دریافت کرده است و با خبر روز جمعه شرکت "سورنتو تراپتیک" که اعلام کرد پادتنی کشف کرده که نه‌تنها کووید ۱۹ را به‌طور کامل مهار می‌کند بلکه در مدت چهار روز، ویروس را از بین می‌برد، دنیا نفس را در سینه حبس کرده و منتظر است.
پایگاه خبری اویل پرایس در گزارشی به بررسی بخش‌های کلیدی گزارش آژانس بین‌المللی انرژی پرداخته که به‌این‌ترتیب است:
۱- کاهش شش‌درصدی تقاضای جهانی برای انرژی
این دیده‌بان انرژی سه سناریوی جداگانه شامل تدابیر قرنطینه محدود، قرنطینه جزئی و قرنطینه کامل برای روند انرژی جهانی طراحی کرده است.
تقاضای جهانی برای انرژی در سه‌ماهه نخست امسال ۳.۸ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافت بااین‌حال احتمال کاهش بیشتر تقاضا در سه‌ماهه دوم وجود دارد زیرا اکثر نقاط جهان در این مدت همچنان تحت قرنطینه بوده‌اند. آژانس بین‌المللی انرژی انتظار دارد تقاضای جهانی برای انرژی در صورت کندی روند احیای همه مناطق جهان و ادامه محدودیت‌های قرنطینه به مدت چند ماه دیگر، شش درصد نزول کند. در نگاه اول ممکن است این رقم چندان زیاد به نظر نرسد اما باید توجه داشت که بزرگ‌ترین انقباض در ۷۰ سال اخیر و هفت برابر کاهش ثبت‌شده در زمان آخرین بحران مالی است. بااین‌حال آژانس بین‌المللی انرژی متذکر شده که در صورت مهار موفقیت‌آمیز ویروس کرونا و گشایش سریع اقتصادهای بیشتر، تقاضای جهانی برای انرژی ممکن است تنها چهار درصد کاهش پیدا کند.
۲- کاهش کم‌سابقه انتشار دی‌اکسید کربن
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، کاهش عظیم تقاضا برای انرژی برای محیط‌زیست در کوتاه‌مدت خوب است زیرا انتشار سالانه دی‌اکسید کربن به میزان کم‌سابقه‌ای کاهش پیدا خواهد کرد. درواقع، این آژانس پیش‌بینی کرده که انتشار دی‌اکسید کربن در سال ۲۰۲۰ نه‌تنها بیشترین میزان کاهش ثبت‌شده تاکنون را خواهد داشت بلکه تقریبا دو برابر موارد قبلی کاهش آلایندگی پس از دوران جنگ جهانی دوم خواهد بود. میزان انتشار جهانی دی‌اکسید کربن در سه‌ماهه اول تحت تاثیر افت هشت‌درصدی کاهش آلایندگی‌های زغال‌سنگ، افت چهاردرصدی آلایندگی‌های نفت و افت دودرصدی آلایندگی گاز طبیعی، به میزان پنج درصد کاهش پیدا کرد و آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که میزان انتشار دی‌اکسید کربن در سال ۲۰۲۰ حدود هشت درصد کمتر از سال ۲۰۱۹ خواهد بود و شش برابر کاهش سالانه ثبت‌شده در سال ۲۰۰۹ است. آمریکا، چین و اتحادیه اروپا بزرگ‌ترین سهم را در کاهش انتشار دی‌اکسید کربن خواهند داشت.
۳- حرکت تجدیدپذیرها در جهت خلاف روند بخش انرژی
اگرچه به نظر می‌رسد دولت آمریکا به‌جای سرمایه‌گذاری در منابع تجدیدپذیر تمایل بیشتری دارد تا صنعت سوخت‌های فسیلی را نجات دهند و به‌عنوان‌مثال دولت فدرال طرح بازخرید اوراق قرضه به ارزش ۷۵۰ میلیارد دلار را رونمایی کرده است که به نفع هزاران شرکت آسیب‌دیده ازجمله صدها شرکت در بخش زغال‌سنگ و سوخت فسیلی خواهد بود اما تاکنون بخش تجدیدپذیر بیشترین انعطاف‌پذیری را در برابر بحران جاری داشته است.
درواقع استفاده جهانی از انرژی تجدیدپذیر در سه‌ماهه نخست بر مبنای سالانه ۱.۵ درصد رشد کرد و تولید برق از تجدیدپذیرها به دلیل پروژه‌های بادی و فوتوولتائیک خورشیدی جدیدی که طی سال گذشته تکمیل شد، حدود سه درصد افزایش یافت. تجدیدپذیرها در برابر تقاضای کمتر برای برق انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به سایر منابع انرژی دارند زیرا به دلیل مقررات مساعد و هزینه‌های عملیاتی پایین، نخستین منبع مورداستفاده هستند. طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، سهم منابع تجدیدپذیر در سبد تولید برق جهانی در سه‌ماهه نخست به ۲۸ درصد در مقایسه با ۲۶ درصد در اواخر سال ۲۰۱۹ افزایش پیدا کرد که عمدتا به دلیل کاهش مصرف زغال‌سنگ و گاز روی داد. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که استفاده جهانی از انرژی تجدیدپذیر در سال ۲۰۲۰ به میزان یک درصد رشد خواهد کرد و توسعه نیروی بادی، خورشیدی و هیدروپاور به رشد پنج‌درصدی تولید برق از منابع تجدیدپذیر کمک می‌کند.
۴- بزرگ‌ترین کاهش تقاضا برای نفت
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، همه سوخت‌ها به‌جز تجدیدپذیرها با بزرگ‌ترین کاهش در تقاضا روبرو خواهند شد اما نفت با افت ۹ درصدی تقاضای جهانی، بزرگ‌ترین کاهش تقاضا را در میان همه منابع انرژی تجربه خواهد کرد. افت تقاضای جهانی برای نفت با توجه به سهم حدود ۶۰ درصد بخش حمل‌ونقل از تقاضا برای نفت، قابل پیش‌بینی بود. حمل‌ونقل جاده‌ای در سه‌ماهه اول به دلیل قرنطینه گسترده ۵۰ درصد و سفرهای هوایی در بعضی از کشورها ۹۰ درصد و در سراسر جهان ۶۰ درصد کاهش پیدا کرد.
آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده که تقاضای جهانی برای نفت خام برای کل امسال ۹.۴ میلیون بشکه در روز کمتر از سال گذشته خواهد بود زیرا تدابیر قرنطینه در ۱۸۷ کشور باعث کاهش شدید و تقریبا توقف حمل‌ونقل جهانی شد. تقاضا برای نفت در آوریل ۲۹ میلیون بشکه در روز سقوط کرد و انتظار می‌رود در سه‌ماهه دوم ۲۳.۱ میلیون بشکه در روز کمتر از مدت مشابه سال گذشته باشد. بااین‌حال تقاضا برای نفت در ماه‌های آینده به‌مرور بهبود پیدا می‌کند و میزان کاهش در ماه آخر سال به ۲.۹ میلیون بشکه در روز می‌رسد.
تحت سناریوی خوش‌بینانه آژانس بین‌المللی انرژی، اگر بسیاری از کشورها سریعا از قرنطینه خارج شوند و اقتصادهایشان به‌سرعت بهبود پیدا کنند، تقاضا برای نفت ممکن است ۶.۵ میلیون بشکه در روز کاهش پیدا کند.
۵- سقوط تولید برق با گاز طبیعی
گاز طبیعی به سوخت موردعلاقه نیروگاه‌های برق تبدیل شده زیرا به‌عنوان پلی میان زغال‌سنگ به‌عنوان یک سوخت کثیف و تجدیدپذیرها دیده می‌شود. بعلاوه گاز طبیعی نسبت به شوک‌های تقاضا که سوخت‌های بخش حمل‌ونقل نظیر بنزین و سوخت جت تجربه کرده‌اند، آسیب‌پذیری کمتری دارد. بااین‌حال بازار گاز طبیعی به دلیل کاهش تقاضا برای برق و این حقیقت که بازار پیش از شیوع کووید ۱۹ به دلیل رونق صنعت شیل و دمای هوای گرم‌تر در نیمکره شمالی با اشباع عرضه مواجه شده بود، در وضعیت مطلوبی بسر نمی‌برد.
تقاضا برای گاز در سه‌ماهه اول سه درصد کاهش یافت و انتظار می‌رود برای کل سال پنج درصد کاهش پیدا کند که بزرگ‌ترین کاهش سالانه مصرف از زمان آغاز استفاده گسترده از این سوخت در نیمه دوم قرن گذشته خواهد بود. این کاهش عمدتا به دلیل کاهش هفت‌درصدی مصرف گاز برای تولید برق روی خواهد کرد که عامل ۶۰ درصد از کاهش تقاضای جهانی محسوب می‌شود. این کاهش مطابق با کاهش پنج‌درصدی پیش‌بینی‌شده برای مصرف برق در سال ۲۰۲۰ خواهد بود؛ ازاین‌رو اگر اقتصاد جهانی موفق شود بهبود سریعی پیدا کند ممکن است میزان این کاهش کمتر شود.
۶- آسیب‌پذیری تجدیدپذیرها
اگرچه در این گزارش تجدیدپذیرها بزرگ‌ترین برنده معرفی شده‌اند اما لازم است توجه داشته باشیم که دورنمای میان‌مدت تقریبا متزلزل مانده است. رشد اخیر این صنعت تحت تاثیر پروژه‌هایی بوده که به‌تازگی تکمیل شده‌اند. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌ازاین هشدار داده بود که بحران کووید ۱۹ ممکن است میلیاردها دلار از سرمایه‌گذاری در انرژی پاک را از بین ببرد. نرخ رشد ثبت‌شده برای این صنعت اگرچه قابل‌ملاحظه بوده اما پایین‌تر از پیش‌بینی‌های قبلی است. بااین‌حال پیش‌بینی می‌شود فروش خودروهای برقی در سال جاری ۴۳ درصد کاهش پیدا می‌کند و وال‌استریت کاهش شدید رشد نیروی بادی، خورشیدی و باتری در آمریکا در سال ۲۰۲۰ را پیش‌بینی کرده است. همچنان بخش انرژی پاک احتمالا از بحران سلامت و مالی جهانی به شکل بهتری نسبت به صنعت سوخت فسیلی خارج خواهد شد.
