ساختمان سازی اگرچه قدمتی هزاران ساله دارد، اما گاهی اصولی در ساخت یا تخریب آن از سوی کارفرمایان، پیمانکاران یا کارگران نادیده گرفته می‌شود که گویی ساختمان‌سازی و معماری، دانشی نوظهور است و اکنون دانشمندان مشغول آزمون و خطای آنند!، هنوز سه ماه بیشتر از ابتدای سال 91، نگذشته که شمار حوادث مرتبط با ساختمان در پایتخت که بخش اعظم آن مربوط به گودبرداری و تخریب غیراصولی است به بیش از 30 مورد رسیده است. رقمی که اگر به آن شمار حوادث سایر شهرها و نیز حوادثی که رسانه‌ها از آن بی‌خبرند را اضافه کنیم، یقینا آمار بالاتر می‌رود.
بررسی آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای امسال تاکنون به طور میانگین در هفته، دو حادثه مرتبط با ساختمان، ساختمان‌سازی در سطح پایتخت رخ داده که مهمترین آن، حادثه تخریب مسجد حضرت رقیه (س) در یافت‌آباد شرقی و مرگ شش زن در نخستین روز از اردیبهشت ماه سال جاری است.
مهندس داود براتی، معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه بر اساس آمارها، حوادث گودبرداری از سال 86 به بعد، همواره دارای سیر نزولی بوده است، گفت: بابت موضوع خوشحالیم، چرا که این کاهش آمار سیر نزولی در پی اقداماتی رخ داد که شروع کننده آن سازمان آتش‌نشانی تهران بود، چرا که ما در سازمان پیگیری و مقاطع و حلقه‌های مرتبط را نسبت به این موضوع حساس کردیم.براتی با بیان اینکه آتش‌نشانی سعی کرده با مشارکت همه دستگاه‌ها نظیر وزارت مسکن، سازمان نظام مهندسی و ... که در بحث ساختمانی نقش دارند، حوادث را کنترل کند، اظهارکرد: ما به این دستگاه‌ها تحلیل‌ها و آمارهای خود را انعکاس دادیم و در سازمان خودمان نیز از صاحبان پرونده‌ها و مالکان در زمان تایید نقشه‌های معماری و صدور دستورالعمل ایمنی تعهدنامه محضری گرفتیم تا در شروع ساخت و ساز، ضوابط و مقررات را رعایت و نقش خود را در بحث کاهش حوادث ایفا کنند.
وی ادامه داد: از طرف دیگر سیر نزولی حوادث گودبرداری ما را قانع نکرد و به طور مرتب پیگیری کردیم و خواستیم که در زمینه‌های مختلف کار شود که معتقدیم پیگیری‌های ما تازه به نتیجه اصلی‌اش رسیده که از جمله آن این است که همه باور کردند در بحث نرم‌افزاری مشکل داریم.
ضرورت بازنگری در آیین نامه‌ها و شیوههای نظارت
معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی پایتخت با تاکید بر اینکه شیوههای به کار گیری پیمانکاران، مجریان و نیز آیین‌نامه‌ها و شیوههای نظارت باید مورد بازنگری قرار گیرد، اظهارکرد: کار تخریب و گودبرداری ساختمان یک کار تخصصی است و باید با ظرافیت و دقت انجام شود. براتی با بیان اینکه نقش مالک باید شفاف و وی پاسخگو باشد، خاطرنشان کرد: برای ساخت یک ساختمان هزینههای زیادی صرف می‌شود که مالکان سعی دارند تا حد ممکن آن را کاهش دهند. اما نباید تنها به دنبال کاهش هزینه بود، بلکه باید درصدی از هزینه‌ها را به بحث ایمنی اختصاص داد که البته معتقدم، هزینه‌کردن در این بحث سرمایه‌گذاری است.
نقش بیمه در کاهش حوادث ساختمان
براتی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه نقش بیمه باید پررنگ شود، گفت: بیمه باید رویه‌اش را اصلاح کنند و ساختمان‌ها را به شکل فعلی بیمه حوادث نکند، چرا که این نوع بیمه‌کردن، امنیت کاذب برای مالک، مجری، مهندسان ناظر و ... ایجاد می‌کند و آنان فکر می‌کنند که چون بیمه هستند، هر اتفاقی رخ بدهد، خسارات آن پرداخت می‌شود. معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی شهرداری تهران همچنین درباره راهکارهای پیشنهادی پیرامون بازنگری در بیمه ساختمان‌ها، تصریح‌کرد: شرکت‌های بیمه باید پیش از بیمه‌کردن، محل را از نظر ریسک خطر آنالیز و با توجه به آن خدمات را ارائه کنند.
براتی افزود: شرکت بیمه باید در شرایط خود بیاورد که مالک موظف است از پیمانکاران صلاحیت‌دار استفاده و همه ضوابط و مقررات را نیز رعایت کند و در صورت عدم پایبندی مالک یا پیمانکار به شرایط بیمه به وی تعلق نگیرد اما متاسفانه شرکت‌های بیمه برای این که بازارشان را از دست ندهند به هیچ‌فردی نه نمی‌گویند!به گفته وی، اگر بیمه شیوههای خودش را اصلاح کند، حاشیه امن ایجاد شده برای مالکان، پیمانکاران، مهندسان ناظر و ... از بین خواهد رفت.
معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران همچنین با طرح این پرسش که چرا فضایی فراهم نشده تا مهندس ناظر روزانه در محل حضور داشته باشد؟ اظهار کرد: باید انگیزه را در مهندس ناظر ایجاد کرد و معتقدیم یکی از راه‌های آن این است که آنان باید تامین شود و امکانات در اختیارشان قرار بگیرد. وی افزود: با توجه به اینکه حق و حقوق مهندسان ناظر به درستی تامین نشده و آنان کمتر به سر ساختمان می‌رود و تنها در چند مقطع به سرکشی از ساختمان می‌پردازد. به گفته براتی، برخی از مالکان به نوعی از مهندس ناظر استفاده ابزاری می‌کنند.
گودبرداری غیراصولی؛ تخصص در کار نیست
براتی با اشاره به ضرورت بازنگری در آموزش‌ها و تخصص‌ها به ایسنا گفت: آیا آموزشی که یک مهندس عمران یا معمار می‌بیند کافی است یا خیر؟ آیا این افراد پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه نیازی به دوره‌های تخصصی و تجربی ندارند؟ وی با بیان اینکه برخی از حوادث علی‌رغم حضور مهندس ناظر رخ داده است، خاطر نشان کرد: بروز این حوادث یعنی باید آموزش و تخصص‌ها بازنگری شود که بخشی از آن به دانشگاه‌ها باز می گردد و بخشی دیگر نیز به سازمان نظام مهندسی که با برگزاری چند دوره تکمیلی و تخصصی کوتاه‌مدت به افراد پروانه می‌دهد. معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی پایتخت همچنین در خصوص آن دسته از پیمانکاران که به شکل تجربی وارد کار شده و مدرک مهندسی ندارند نیز گفت: این افراد که وظیفه آموزش به کارگران خود و مسئولیت آنان را نیز بر عهده دارند باید ساماندهی شوند و بعد از گذراندن دوره‌هایی، مدرک فنی و حرفه‌ای بگیرند.
آمار ناشی از حوادث ساختمان به ویژه گودبرداری غیراصولی و خسارات ناشی از آن، اگرچه در سال 90 به کمترین حد خود در پنج ساله گذشته رسیده اما همچنان تکرار می‌شود و به نظر می‌رسد کاهش یا حتی به صفر رساندن این آمار، در سالهای آینده با همکاری و مشارکت وزارت مسکن، سازمان نظام مهندسی، شرکت‌های بیمه، دانشگاه‌ها و مراکز فنی و حرفه‌ای، وزارت کار، شهرداری‌ها ... موضوعی دور از ذهن نباشند.
نشریه پنجره ایرانیان، سال پنجم ، شماره 58 ، مردادماه 1391
