در سال‌های گذشته تولید برق با استفاده از سلول‌های خورشیدی رشدی بیش از انواع انرژی‌های تجدیدپذیر در دنیا داشته است؛ به نحوی که در حال حاضر بیش از 139 هزار مگاوات سلول خورشیدی در کشورهای مختلف نصب و راه اندازی شده است. این ظرفیت تقریبا معادل دو برابر ظرفیت مجموع نیروگاه‌های کشور است و گسترش چشمگیر این فناوری را در سطح جهان نشان می‌دهد. وزارت نیرو با افزایش قیمت خرید تضمینی برق از انرژی‌های تجدیدپذیر از 186 تومان در سال 91 به 443 تومان در سال 92 و در ادامه به 463 تومان در سال 93 گامی اثرگذار در حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر برداشت تا وابستگی 92 درصدی تولید برق کشور را به سوخت‌های فسیلی کاهش دهد.

 سبد تولید برق کشور در سال 1392 و وابستگی بالای آن به سوخت‌های فسیلی

در عین حال این قیمت که به صورت عمومی برای انواع منابع تجدیدپذیر تعیین شده است، برای برخی از فناوری‌ها از جمله نیروگاه‌های بادی و نیروگاه‌های برق‌آبی کوچک رقم مناسبی است اما برای سرمایه‌گذاری در تولید برق خورشیدی نرخ پایینی محسوب می‌شود. برای حل این مشکل معاون وزیر نیرو با اشاره به ارائه تسهیلات بلاعوض برای احداث نیروگاه‌های برق خورشیدی در ساختمان‌های خانگی اعلام کرده است که وزارت نیرو آمادگی دارد 4.5 میلیون تومان به ازای هر کیلووات ساعت قدرت نصب شده نیروگاه خورشیدی، تسهیلات بلاعوض به مردم پرداخت کند. این میزان به صورت متوسط نیمی از هزینه احداث نیروگاه‌های خورشیدی را پوشش می‌دهد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از مهمترین چالش‌های اتحادیه اروپا با کشور چین در چارچوب تجارت آزاد بین دو طرف، صادرات سلول‌های خورشیدی چینی به این اتحادیه بود؛ زیرا در اثر حمایت‌های کشورهای اروپایی به ویژه آلمان از این فناوری و ارایه قیمت مناسب خرید تضمینی برای برق خورشیدی، بازار مناسبی در این اتحادیه شکل گرفته بود و استفاده شرکت‌های چینی از سیاست دامپینگ، مشکلات جدی برای شرکت‌های فناور اروپایی ایجاد کرده بود. در سال 2011 ارزش صادرات سلول های خورشیدی چینی به اتحادیه به 28 میلیارد دلار رسیده بود و 7 درصد از مجموع صادرات چین به این اتحادیه را در آن سال به خود اختصاص داده بود. در این شرایط متقاضیان سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های خورشیدی در عمل منابع و یارانه‌های اختصاص یافته به سلول‌های خورشیدی را برای خرید انواع ارزان قیمت چینی هزینه می‌کردند و شرکت‌های اروپایی فعال در این زمینه به تدریج بازار خود را از دست می‌دادند تا این که اتحادیه اروپا متوجه بروز مشکل در این بخش شد و چاره‌ای برای آن اندیشید. برای حل مشکل دو طرف در تابستان 2013 توافق کردند تا قیمت فروش سلول‌های خورشدی چینی در اروپا از حداقل 76 سنت بر وات کمتر نشود و با این شرط حدود 100 شرکت چینی اجازه یافتند تا همچنان بدون تعرفه سلول‌های خورشیدی خود را به اروپا صادر کنند.

با توجه به سابقه و توان فنی کشور در تولید سلول‌های خورشیدی، در صورت حمایت دولت شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند با رونق گرفتن بازار این فناوری فعالیت خود را در تولید سلول‌های خورشیدی گسترش دهند و نیاز بازار داخلی را بر طرف سازند. در نتیجه در این شرایط لازم است تسهیلات بلاعوض سلول‌های خورشیدی تنها به محصولات تولید شده در داخل کشور اختصاص پیدا کند. در غیر این صورت این خطر وجود دارد تا نه تنها یارانه ها و حمایت‌های دولت در این بخش صرف خرید محصولات بی‌کیفیت چینی و خروج بی‌رویه ارز از کشور شود، بلکه شرکت‌های فعال در این بخش از میان بروند و در بلند مدت وابستگی تولید برق کشور به سوخت‌های فسیلی ادامه یابد.

سجاد حسین نیا - کارشناس انرژی شبکه کانون های تفکر ایران (ایتان)