نفس مذاکرات هسته‌ای به شماره افتاده است؛ گفت‌و‌گوهای چند جانبه‌ای که تا کنون با فراز و نشیب بسیار همراه بوده تا ساعاتی دیگر (در صورت عدم تمدید زمان مذاکرات) دوباره تیتر یک رسانه‌های خبری جهان خواهد شد. شهر وین از روز سه‌شنبه  27 آبان ماه، میزبان دهمین دور مذاکرات جامع هسته‌ای بین ایران و 6 کشور؛ آمریکا، فرانسه، روسیه،‌ چین، انگلستان و آلمان بود.حتی دیپلمات‌های هسته‌ای کشورمان روز جمعه اول آذر را بدون لحظه‌ای وقفه و تعطیلی پشت درهای بسته با جان کری و کاترین اشتون به گفت‌و‌گو نشستند تا شاید آخرین گره‌ها را از بندهای توافقنامه بگشایند. درست پس از این جلسه مذاکره کنندگان به صورت جداگانه با لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه و پس از آن نیز دیداری سه جانبه با حضور فلیپ هاموند و فابیوس برگزار کردند. هدف رسیدن به راهکاری مطلوب جهت یک توافق جامع بود.

نمی‌توان و نمی‌شود از آثار تحریم ناشی از داستان هسته‌ای بر جامعه ایرانی و به تبع آن بر بازار به سادگی گذشت؛ چه این که بسیاری از این آب گل آلود تحریم‌ها برای خویش کیسه ها دوخته و مال بسیار اندوختند. تاثیر تحریم بر بازار، کتابی است که پیش از نگاشته شدن بسیاری آن را خواندند. بسیاری از تولید کنندگان در این گردباد فرو ریختند و بسیاری هم از سر تدبیر استوار و مقاوم ماندند. ایران در این دوره تجربه‌های بسیار اندوخت؛ بحران ارزی، تورم لجام گسیخته، سوء استفاده کشورهای موسوم به دوست از وضعیت تحریم و... قصه ما اما بازگویی و باز خوانی این موارد نیست، چه این که در این آشفته بازار، تولید کنندگان بسیار نیز بنا بر غیرت ایرانی در تنظیم بازار برآمدند و ایران را در توان خویش آباد ساختند.

بیم و امید در شرایط پس از تحریم

صنایع پلیمر ایران به عنوان زنجیره‌ای از اقتصاد و تولید، درگیر همین شرایط فوق الاشاره بوده است. تولید کنندگان صنایع پلاستیک هم برای ماندن در این بازار با مشکلاتی همچون تامین مواد اولیه، حفظ توان رقابت در بازار، استفاده از ارز دولتی و... روبرو بودند و دامنه آن نیز تا کنون ادامه دارد. اکنون پرسش کنونی و مهم روز این است با توجه به نشانه‌هایی که از حصول توافق در مذاکرات هسته‌ای وجود دارد، بازار و به ویژه تولیدکنندگان چه تحلیل از بازار پس از لغو تحریم‌ها دارند. سایت انجمن روابط عمومی صنایع پلاستیک ایران در این خصوص با چند تن از فعالان حوزه پلاستیک گفت‌و‌گوهایی انجام داده بود که به بررسی وضعیت دوره جدید می پردازد.

بیوک صحاف امین بر این باور است که صنعتگران ایرانی در دوران تحریم به نوعی خودکفایی رسیده اند از این رو آنها می‌توانند در دروه بعد از تحریم موفق باشند.

بیشتر فعالان حوزه صنعت پلاستیک و پلیمر با وجود هشدارهایی و یا دست کم داشتن آمادگی برای دوره پس از تحریم، عنوان کرده‌اند نسبت به دوران جدید خوشبین هستند همچنان که صحاف امین در بخش دیگری از سخنان خود اظهار می‌کند: کسانی که اهل صنعت و دارای سابقه هستند، می توانند ماشین آلات جدید وارد کنند. همچنین وجود مواد اولیه، انرژی و نیروی کار ارزان مزیت دیگر ایران است، که فعالان را قادر به توسعه و رقابت در عرصه صادرات خواهد کرد. وی همچنین موفقیت صادرات را منوط به داشتن برنامه از سوی دولت می‌داند  و می‌گوید: دولت باید بتواند جلوی واردات بی رویه کالاهای چینی و غیره را بگیرد، در این حالت می توانیم موفق شویم و می‌توانیم وسایل ساختمانی، قطعات خودرو، منزل و ... را به کشورهایی مانند عراق، افغانستان، کشورهای حوزه خلیج فارس و آسیای میانه، صادر کنیم.

این در حالی است که ترکمان رییس کمیسیون صادرات انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران، معتقد است که صنعت پلاستیک در صورت لغو تحریم‌ها نیازمند تغییر اساسی است و در صورت این اتفاق است که تولیدکنندگان قدرت رقابت لازم را دارند. ترکمان در خصوص رقابت و صادرات مصنوعات پلاستیکی می‌گوید: شرکت‌های ایرانی در بازار نتوانسته‌اند رقابت کنند بلکه تا کنون توانسته‌اند حضور موثری داشته باشند.

مذاکرات هسته‌ای در حالی روزها و یا حتی ساعات پایانی خود را سپری می‌کند که بازار ایران همچنان در نوعی بلاتکلیفی به سر می‌برد. اگر تحریم لغو شود و شرایط رقابت به طور مساوی برقرار شود و حتی چنانچه ایران به WTO بپیوندد چه اتفاقی خواهد افتاد؟ «در شرایط مساوی توان رقابت را نداریم» این را هوشنگ پارسا عضو کمیسیون صادرات انجمن ملی پلاستیک ایران عنوان کرد. وی البته به این موضوع نیز اشاره می‌کند که در صورت لغو تحریم‌ها به دلیل آشوبی که منطقه به آن دچار است، فرصت بازار برای ایران بسیار مناسب است. پارسا بر این باور است که پیامدهای مثبت و منفی رفع تحریم را برنامه دولت مشخص می‌کند این که می‌خواهد چه کار کند؟ در صورت رفع تحریم فضای کار بسیار خوب خواهد شد؛ اما این که که تصمیم دولت چیست و یا می‌خواهد چه سیاستی اتخاذ کند، ما از آن اطلاع نداریم. لازم است که دولت از پیش سیاست و تدابیر لازم را اتخاذ کند.

با وجود نظر پارسا که در بالا به آن اشاره شد؛ محمد باقر امامی آل آقا دبیر انجمن تولیدکنندگان ظروف یک بار مصرف می‌گوید: لغو تحریم فرصت برابر در صادرات و واردات ایجاد خواهد کرد که دیگر این فضا گزینشی نخواهد بود. یعنی تنها یک عده محدود نمی‌توانند به صرف داشتن روابط و با استفاده از فضای محدودیت و تهدید موجود، فعالیت کنند بلکه یک فرصت برابر رقابتی و در یک فضای سالم و عادلانه برای همه ایجاد خواهد شد.

آل آقا در سخنان خود یک پرسش یا ابهام را در خصوص تحریم‌ها مطرح می‌کند و آن این که چرا ماشین هایی همچون پورشه، تویوتا و... به راحتی وارد کشور می شوند اما برای وارد کردن دارو و مایحتاج زندگی مردم با محدودیت و تحریم روبرو می شویم. کالاهای بسیاری و در مقیاس و حجم بالا از نسکافه گرفته تا موارد دیگر به صورت کشتی وارد کشور می شوند، اما از آن طرف برای تامین ضروریات مردم با محدودیت روبرو هستیم. وی البته تاکید دارد که این ابهام تنها یک پرسش است.

مدیر مؤسسه اندیشه برتر میران اما روی این نکته تأکید دارد که با رفع تحریم و ایجاد بستری برای صادرات و واردات، فضای تولید بهبود خواهد یافت. علیرضا میربلوک می‌گوید: اگر تحریم ها لغو شوند همه در کوتاه مدت به بررسی و ارزیابی شرایط می‌پردازند اما در بلند مدت به روزهای خوب برخواهند گشت. این عضو هیئت مدیره صنایع همگن همچنین به این مسئله اشاره می‌کند که به دلیل گران شدن نرخ ارز، فضا دیگر مانند چند سال گذشته نیست تا به سادگی کالاهای بی‌کیفیت وارد کشور شود.

«تحریم، بازارهای زیادی را از دست ما خارج کرده است» این موضوع را احسان منشی عضو هیئت مدیره انجمن صنایع همگن پلاستیک عنوان کرد. وی در این باره توضیح می‌دهد: ما بازارهای زیادی را به دلیل عدم امکان انتقال پول به داخل کشور، که ناشی از وجود تحریم‌ها است را از دست داده‌ایم. این عضو هیئت مدیره انجمن صنایع همگن پلاستیک درباره وضعیت صنعت پلاستیک در صورت لغو تحریم‌ها گفت: به طور طبیعی هر میزان فضای بازار به شرایط متعادل نزدیک شود می‌توان امیدوار بود که به رونق نزدیک ‌خواهیم شد. بدون تردید در حال حاضر بازار ایران در هر سطحی؛ چه تولید کننده‌ها و چه مصرف کننده‌ها منتظر هستند که شاید اتفاق خاصی بیفتتد. منشی در بخش دیکری از گفته‌های خود به سوء استفاده برخی از کشورها از شرایط تحریم همچون ترکیه و چین اشاره کرد که در ازای انتقال پول به داخل ایران کالاهای خود را به بهانه تحریم بر ما تحمیل می‌کردند.

فعالان و تولید کنندگان هر کدام تحلیل و شرایط خاص خود را از دوران پس از تحریم دارند اما یک نکته وجود دارد و آن داشتن برنامه و استراتژی برای دوره پس از تحریم است. یحیی آل اسحاق رییس اتاق بازرگانی تهران، در مراسم ششمین سال تجلیل از صادرکنندگان برگزیده استان تهران در 24 آبان پیش بینی کرد که پس از تحریم نوعی هجمه به بازار ایران از سوی طرف‌های خارجی صورت خواهد گرفت. وی گفت بر اساس شواهد تحریم‌ها لغو خواهد شد و در این صورت اولین اثر آن در حوزه مبادلات اقتصادی و به ویژه صادرات خواهد بود بنابراین باید برای آن آمادگی داشت. آل اسحاق به تولیدکنندگان و فعالان تاکید کرد که از هم اکنون به برنامه‌ریزی و یافتن شریک خارجی برای حضور در بازارهای خارجی اقدام کنند. وی در این ارتباط همچین عنوان کرد : با مشارکت کردن دارایی‌ها طرف مقابل، به کمک شما می‌آیند اما این که شما بخواهید بازار را بگیرید با واقعیات امروز ما سازگار نیست.

پایان سخن

بیم و امید؛ پروفسور نجاتی در مجمع عمومی سالیانه انجمن تولید کنندگان لوله و اتصالات پی وی سی به وضعیت و ثبات برخی از تولید کنندگان در موقعیت پس از تحریم هشدار داد... باید جدی گرفت!

دیپلمات‌ها همچنان پشت میز مذاکره و در دقایق پایانی، برگ‌های آخر خود را رو می‌کنند تا طرف مقابل را در میدان به گوشه رینگ بکشانند. مردم و بازار هر اتفاق و خبری را در این باره با دقت رصد می‌کنند.

همه منتظر هستند؛ آیا از دودکش محل مذاکرات دود سفید بر خواهد خواست؟

سامان عابری، روابط عمومی انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران