طبق مقررات بالادست طرح تفصیلی تهران، تغییرکاربری زمین‌هایی که هم‌اکنون درختکاری شده‌اند و جزو عرصه سبز به حساب می‌آیند تا سال95 ممنوع است و حتی مالکان قطعاتی که در سایت استعلام طرح تفصیلی، کاربری آنها مسکونی یا تجاری تعیین شده، اما وضعیت فعلی‌شان «سبز و مشجر» است، تا زمان تعیین شده، اجازه ساخت‌وساز ندارند. اما اخیرا در مناطقی، برای این نوع اراضی، مجوزی تحت عنوان «جابه‌جایی درخت» طراحی شده که به مالک اجازه می‌دهد تحت شرایطی، از ملک خود بهره‌برداری ساختمانی کند.

مدیریت شهری تهران برای عمل به بخشی از محتوای طرح تفصیلی که با خط‌قرمز از قبل ترسیم‌شده در محدوده اراضی سبز مغایرت اساسی دارد، مجوز جدیدی در نظر گرفته که به‌واسطه آن، امکان ساخت‌وساز در برخی زمین‌های مشجر فراهم می‌شود.

طبق مقررات بالادست طرح تفصیلی تهران، تغییرکاربری زمین‌هایی که هم‌اکنون درختکاری شده‌اند و جزو عرصه سبز به حساب می‌آیند تا سال95 ممنوع است و حتی مالکان قطعاتی که در سایت استعلام طرح تفصیلی، کاربری آنها مسکونی یا تجاری تعیین شده، اما وضعیت فعلی‌شان «سبز و مشجر» است، تا زمان تعیین شده، اجازه ساخت‌وساز ندارند.

اما اخیرا در مناطقی از تهران، برای این نوع اراضی، مجوزی تحت عنوان «جابه‌جایی درخت» طراحی شده که به مالک زمین مشجر اجازه می‌دهد تحت شرایطی، از ملک خود بهره‌برداری ساختمانی کند.در قالب این مجوز، بدون اینکه درختان قطع یا نابود شوند، به محله دیگری منتقل شده و مجددا کاشته می‌شوند.این میانبر اگرچه سرانه فضای سبز پایتخت را کاهش نمی‌دهد و از این حیث، حریم خط‌قرمز مقررات مربوط به فضای‌سبز را رعایت می‌کند، اما سطح سبز یک محله را به نفع محله دیگر، تعدیل می‌کند.

طرح تفصیلی جدید تهران در سال 91 به‌عنوان فصل‌الخطاب هر نوع مقررات و ضوابط ساخت‌وساز در پایتخت ابلاغ شد، اما اجرای آن طی 5/ 2 سال گذشته با خاصیت «انعطاف‌پذیری» همراه بوده تا مدیریت‌ شهری قادر باشد برحسب ضرورت یا مغایرتی که بین وضع موجود یک ملک با قوانین مصوب در طرح تفصیلی به وجود می‌آید، مختصات برخی از خطوط ‌قرمز این طرح را در قالب «صدور مجوزهای موردی» برای مالکان از بابت کم‌ یا زیاد کردن سقف تراکم یا تغییر پهنه، جابه‌جا کند!

اخیرا نیز مطابق اطلاعات عینی و تحقیقات مکتوبی که شهروندان معدودی از محله‌ها از نحوه اجرای طرح تفصیلی در مجاور محل سکونت‌شان به دست آورده‌اند، مشخص شده است: برخی ساخت‌وساز‌ها اگرچه با اصل طرح‌تفصیلی جدید هماهنگ است، اما با روح این طرح و حتی با مصوبات شورای‌شهر و شورای عالی شهرسازی‌ومعماری کشور در تضاد است. حتی در نمونه‌هایی تازه از این ماجرا، برای توجیه و قابل قبول کردن تغییر کاربری فضاهای سبز شهر که به‌مثابه ریه‌های تنفسی شهر هستند به جای تخریب و قطع درختان، به جابه‌جایی درختان سبز روی آورده

شده است.

به‌عنوان نمونه، اخیرا اهالی یکی از محله‌های واقع در منطقه سه، مطلع شده‌اند درختان فضای سبز محله به مساحت 670 مترمربع که ظاهرا با هزینه اهالی محل درختکاری شده بود از سوی مالک جدید زمین قرار است قطع و جابه‌جا شود. کاربری زمین که با توجه به کاشت درختان به‌عنوان فضای سبز تلقی می‌شده در نقشه‌های طرح تفصیلی جدید به‌عنوان کاربری مسکونی تعیین شده است، این در حالی است که مطابق با ضوابط طرح تفصیلی، کاربری فضاهای سبز شهری تا سال 95 باید حفظ و تثبیت شوند.

براساس مصوبه شورای شهر تهران، در کنار ابلاغ و اجرای طرح تفصیلی با توجه به کمبود سرانه فضای سبز، افزایش جمعیت و آلودگی هوای شهر تهران؛ در متن این مصوبه که بهمن سال90 ابلاغ شد، آمده است: «با توجه به ضرورت تامین اراضی مورد نیاز برای رفع کمبود فضاهای عمومی شهر، اراضی با کاربری فضای سبز، پارک‌ها و تجهیزات و تاسیسات شهری پیش‌بینی شده در طرح تفصیلی قدیم به ویژه در سطح محلات، بدون حق تغییر کاربری کمیسیون ماده پنج، تا پایان سال 1395 در طرح جامع تثبیت و ملاک عمل قرار گیرد.» براساس مفاد این مصوبه تغییر کاربری فضای سبز و پارک‌ها تا پایان سال 95 ممنوع شده است.

ضمن آنکه خط قرمز این مصوبه تا حوزه اختیارات کمیسیون ماده پنج نیز گسترده شده و حق هرگونه تغییر کاربری فضای سبز از سوی کمیسیون ماده پنج را نیز گرفته است. با این حال در مدت اخیر روایت‌های زیادی از تغییر کاربری اراضی فضای سبز به سایر کاربری‌ها در نقاط مختلفی از شهر شنیده شده است.

تغییر کاربری فضای سبز دیباجی جنوبی روایت تازه‌ای است که با برداشتن چندین اصله درخت به حذف فضای سبز یک محله منجر شده است. این در حالی است که براساس مستندات اهالی محله این ملک به دلیل سکونت مالک آن در خارج از کشور طی سه دهه گذشته با هزینه اهالی محل به فضای سبز تبدیل شده و به‌عنوان عرصه «جنگل کاری» در اختیار شهرداری قرار گرفته است. شهرداری منطقه در 26 شهریورماه سال 87 طی نامه‌ای درخواست تملک و تغییر کاربری ملک از مسکونی به فضای سبز را صادر کرده است.

اما در سال 89 اعلام شده که به دلیل نبود بودجه مصوب امکان خرید زمین در آن سال وجود نداشته و تا سال جاری این موضوع به طول انجامیده است. پس از ابلاغ و اجرای طرح تفصیلی شهردار منطقه پس از مشخص شدن کاربری زمین مبنی بر اینکه کاربری زمین، مسکونی با تراکم 120 درصد است، دستور جابه‌جایی 23 اصله درخت این فضای سبز را صادر کرده است.

این در حالی است که طبق اظهارات اهالی محل و بررسی‌های میدانی این زمین با صرف هزینه از سوی اهالی محله درختکاری شده است و در چند سال گذشته اقداماتی همچون نصب تیرهای فلزی سبزرنگ مخصوص فضای سبز در راستای ساماندهی فضای سبز از سوی شهرداری انجام شده است.

اعتراض اهالی محله در راستای جلوگیری از جابه‌جایی درختان و تغییر کاربری زمین مذکور از تیرماه تاکنون در قالب چندین نامه‌نگاری با شهردار منطقه و سایر مسوولان شهرداری ادامه داشته است، اما آیا مدیریت شهری بر وعده حفظ فضاهای سبز شهر برای بالا بردن سرانه فضای سبز باقی می‌ماند؟

ماجرای محله دیباجی نشان می‌دهد: طبق ضوابط طرح تفصیلی، مالک یک زمین که سال‌ها ملک خود را رها کرده بود و در این فاصله، عرصه ملک توسط ساکنان محل و شهرداری به فضای سبز تبدیل شده بود، هم اکنون مجاز است روی این زمین سبز، ساخت‌وساز کند و شهرداری با همین مستندات طرح تفصیلی، برای آنکه درختان این عرصه آسیب نبینند، دستور جابه‌جایی و انتقال درختان را صادر کرده است. اما مشکلی که طبق گفته اهالی محل در جریان جابه‌جایی درختان به وجود می‌آید حذف فضای سبز محل به بهای انتقال آن به محله‌ای دیگر است. روح طرح تفصیلی تهران همواره بر تثبیت و افزایش فضای سبز شهر تهران تاکید می‌کند. اهالی محل امیدوارند شهرداری این عرصه را برای تثبیت فضای سبز تملک کند.