استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر و روشهای سازگار با محیط‌ زیست برای تولید برق یکی از اولویتهای امروز کشورهای توسعه یافته به شمار می رود؛ امروزه انرژی خورشیدی دارای بزرگترین قابلیت برای برآوردن نیاز جهان در آینده به‌عنوان یکی از منابع تجدیدپذیر است، بطوریکه بیش از ٢٢٠ هزار مگاوات برق تولیدی جهان توسط فناوریهای خورشیدی در دو بخش فناوریهای فتوولتاییک و فناوریهای حرارتی خورشیدی تامین می‌شود.

ایران به دلیل شرایط خاص جغرفیایی، ظرفیتهای زیادی برای استفاده از انرژیهای برق‌آبی، بادی، خورشیدی، زمین‌گرمایی و نیز زیست توده دارد و در صورت سرمایه‌گذاریهای تازه می‌توان از این نعمت خدادادی به بهترین شکل بهره‌مند شد.

کشورمان در منطقه‌ای واقع شده است که با داشتن حدود ٣٠٠ روز آفتابی از نظر دریافت انرژی خورشیدی در میان نقاط مختلف جهان در بالاترین رده‌ها قرار دارد؛ لذا استفاده از انرژیهای خورشیدی و بادی به دلایل مختلفی مانند دسترسی آسان و سهولت تبدیل شدن به انرژی الکتریکی، سازگاری با محیط‌ زیست و تجدیدپذیری، از مطلوبیت زیادی برخوردار است.

شانا با هدف معرفی آخرین دستاوردهای کشور در زمینه انرژیهای نو و تجدیدپذیر و نیز راهکارهای گسترش استفاده از این انرژی پاک، گفتگویی تفصیلی با یوسف آرمودلی مدیرعامل سازمان انرژیهای نو ایران انجام داده است که در پی می آید:

.  وضع انرژیهای نو در سبد انرژی کشور چگونه است؟

انرژیهای نو باتوجه به زیرساختهای موجود در کشور می‌تواند سهم خود را در سبد انرژی کشور افزایش دهد و با برنامه ریزیهای انجام شده امسال ظرفیت تولید انرژیهای تجدیدپذیر در کشور به حدود ٣٠٠ مگاوات می‌رسد، وجود انرژی خورشیدی در سبد انرژی کشور افزون‌بر کاهش آلودگی محیط زیست و هزینه‌های اجتماعی مربوطه، سبب بالابردن ضریب امنیت انرژی و تقویت کشور از نظر پدافند غیرعامل می شود.

مطالعاتی که در زمینه ظرفیت انرژی بادی کشور انجام شده است، نشان می‌دهد امکان تولید٤٠ هزار مگاوات انرژی با نصب نیروگاههای بادی در کشور وجود دارد، اکنون بیش از ٣٠٠ میلیون کیلووات ساعت برق تجدیدپذیر توسط نیروگاههای موجود به غیر از نیروگاههای آبی بزرگ در شبکه تولید سالانه داریم که این میزان، سالانه ١٠٠ میلیون مترمکعب در مصرف گاز صرفه جویی می‌کند.

سازمان انرژیهای نو چندی پیش مجوز احداث ١٠ هزار مگاوات نیروگاه تولیدی از انرژیهای تجدیدپذیر را در کشور صادر کرده که این حجم از انرژی برق با استفاده از انرژی خورشید، باد، زباله، گازهای حاصل از تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب تولید خواهد شد.

در این میان باید به این نکته توجه کرد که با توجه به فراگیری استفاده از نفت و گاز در سبد انرژی کشور، برنامه‌ریزیهای گسترده‌ای برای استفاده از انرژیهای نو در این سبد انجام‌ شده است و در صورت سرمایه‌گذاری می‌توان در یک بازه زمانی کوتاه از آن‌ها بهره برد.

.   با توجه به تصویب کلیات طرح استفاده از انرژی خورشیدی از سوی مجلس شورای اسلامی، برنامه سازمان انرژی های نو برای تحقق این مصوبه چیست؟

در حال حاضر سازمان توانیر با همکاری سانا درصدد است راهکاری اجرایی را برای کل کشور به منظور بهره برداری از تسهیلات تعیین شده برای بالا بردن سطح رویکرد ملی به سیستمهای فتوولتائیک پیش بینی کند و بطور خلاصه مقرر شده است پس از مشخص شدن صلاحیت پیمانکاران در این حوزه تا سقف ٤,٥ میلیون تومان تسهیلات بلاعوض در اختیار متقاضیان عمومی از طریق شرکتهای مرتبط معرفی شده استانی قرار گیرد.

.   سازمان انرژیهای نو با توجه به تاکید دولت مبنی بر استفاده از انرژی های نو و تجدیدپذیر در مناطق محروم، چه راهکارها یا برنامه ای برای گسترش استفاده از این انرژیها دارد؟

همانگونه که مستحضرید سازمان انرژی های نو ایران اقدامهای گسترده ای برای توسعه انرژی های تجدیدپذیر در سراسر کشور انجام داده است که یکی از این موارد، تامین انرژی پایدار و قابل دسترس برای مناطق محروم و دور افتاده به منظور بهبود وضعیت زندگی و توسعه شرایط اجتماعی آنها از طریق سیستم های فتوولتائیک بوده است که در این مسیر برای بیش از ١٠٠٠ خانوار روستائی در استانهای قزوین، اردبیل، خوزستان، فارس، زنجان، مازندران، کرمان، سمنان و ... ، برق رسانی از طریق این سیستمها صورت گرفته است.

در حال حاضر و با آغاز دولت یازدهم و با وجود محدودیتهای دولت در خصوص اجرای پروژه های عمرانی جدید، تمام تلاش متمرکز بر وضع قوانین و مقررات تشویقی برای سرمایه گذاری و ورود بخش خصوصی به حوزه تجدیدپذیرها شده و رویکردهای حمایتی از بخش خصوصی به منظور توسعه انرژی های تجدیدپذیر، شدت دو چندان یافته است که به عنوان نمونه در این خصوص، می توان به این اقدامها اشاره کرد :

•   افزایش رقم خرید تضمینی برق تجدیدپذیر از نیروگاه های انرژیهای نو و پاک که معادل ٤٦٢٧ ریال بر کیلووات ساعت است. قرارداد خرید تضمینی برق از این نیروگاهها برای یک دوره ٥ ساله منعقد می شود که پس از این دوره نیز برق نیروگاههای مربوطه در قالب قرارداد دو جانبه یا بورس انرژی و یا بازار برق به صورت بلند مدت قابل خرید خواهد بود.

•   قانون دریافت عوارض از برق به منظور توسعه انرژیهای تجدیدپذیر که در آن وزارت نیرو افزون بر دریافت بهای برق به ازای هر کیلووات ساعت برق فروخته شده مبلغ سی‌ ‌ریال در قبوض مربوطه درج و از مشترکین برق به‌استثنای مشترکین خانگی روستایی دریافت می کند که درحدود نیمی از منابع مذکور حاصله در حمایت از تولید برق تجدیدپذیر و پاک هزینه می شود.

•   قانون ایجاد تعهد به تحویل سوخت مایع صرفه جویی شده یا معادل آن به مدت ٢ سال از ابتدای بهره برداری نیروگاه تجدیدپذیر به سرمایه گذاران بخش خصوصی، نیروگاه تجدیدپذیر (به ازای هر ٣,٧٢ کیلووات ساعت تولید الکتریسیته، معادل ١ لیتر)

.   وضع کنونی استفاده از انرژیهای نو و تجدیدپذیر در کشور چگونه است؟

تا اول بهمن ماه ٩٣ مجموع ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر نصب شده در سراسر کشور ٢٥٤,٥٢ مگاوات بوده است که توسط بخش دولتی و غیر دولتی احداث شده است، که از این میزان ١٤٦.٧٠٠ مگاوات آن بادی، ٣٧.٩٢ مگاوات خورشیدی، ٧.٥ مگاوات زیست توده و در نهایت ٦٢.٤ مگاوات آن برق آبی بوده است.

.   عملکرد ١١ ماه گذشته سازمان انرژی های نو را چگونه ارزیابی می کنید؟ دستاوردهای این بخش به خصوص در زمینه انتقال دانش فنی چه مواردی است؟

با توجه به این که اکنون وظایف محوله به سازمان بیشتر در حوزه سیاستگذاری و تدوین قوانین حمایتی به منظور هرچه بیشتر کردن حضور بخش خصوصی در این عرصه است، تمرکز فعالیتهای این سازمان در کنار اخذ مجوز و اعتبار برای تکمیل پروژه های بزرگی نظیر نیروگاه بادی منجیل و یا نیروگاه زمین گرمائی مشکین شهر که در اختیار این مجموعه بوده، روی بروزرسانی و تدوین دستورعملهای تشویقی مناسب تر برای بالابردن مشارکت بخش خصوصی است که نتیجه آن بروزرسانی تمام قراردادهای منعقده قبلی تا ظرفیت مجموع ٥٥٠٠ مگاوات و تدوین مقررات و استانداردهای پایه ای برای تمام موارد مرتبط با تجدیدپذیرها به ویژه سیستمهای فتوولتائیک است، البته دامنه وسیع فعالیتهای متنوع ترویجی و بین المللی و تحقیقاتی که در طول سال انجام شده را نیز باید لحاظ کرد.

.   برنامه سازمان انرژیهای نو برای گسترش همکاری و تعامل با وزارت نفت و شرکتهای تابعه در سال آینده چیست؟

ارتباط رسمی بین سانا و سازمانهای دولتی و غیر دولتی و دانشگاهها معمولا از طریق ایجاد تفاهمنامه های مشترک همکاری و برگزاری کارگاههای آموزشی و حضور در نمایشگاهها میسر می شود. درباره سازمانهایی که سانا ارتباط مشترک کاری دارد نظیر وزارت نفت، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان فنی و حرفه ای و نیز مجامع و انجمنهای دانش بنیان، همکاری های موثر با تعریف پروژه های تحقیقاتی و مشاوره ای حاصل می شود که امیدواریم با تعریف پروژه های جدید همکاری و تعامل با وزارت نفت، هرچه بیشتر گسترش یابد.

.   استقبال مردم از انرژی خورشیدی به ویژه در کلانشهرها چگونه است؟

در سالهای اخیر با توجه به آگاهسازی که توسط سانا در حوزه انرژی های تجدیدپذیر صورت گرفته است، سطح آگاهی عمومی مردم در این زمینه افزایش یافته و نگرش جامعه درباره انرژیهای تجدیدپذیر بهبود یافته است به گونه ای که بخش خصوصی تا ابتدای بهمن ماه امسال در بخش انرژی خورشیدی ٣٧,٩٢ مگاوات ظرفیت نصب شده داشته است. این میزان ظرفیت نصب شده نشان از استقبال مردم دارد.

.   تا پایان برنامه ششم سهم نیروگاههای تجدیدپذیر به چه میزان خواهد رسید؟

به منظور توسعه کاربرد و افزایش سهم تولید برق از نیروگاههای تجدیدپذیر، تنوع بخشی به سبد عرضه انرژی کشور، کاهش آلاینده های زیست محیطی و تقویت دانش بومی مرتبط با این نوع نیروگاهها، دولت مکلف است به گونه ای برنامه ریزی کند که سهم نیروگاههای تجدیدپذیر با اولویت سرمایه گذاری توسط بخش غیر دولتی و با حداکثر استفاده از تجهیزات ساخت داخل، تا پایان برنامه ششم توسعه به حداقل ٥% ظرفیت نصب شده برق کشور برسد.

.   آیا تبادل برق تولیدی از انرژیهای نو با کشورهای همسایه ممکن است؟

بر اساس پیشنهادی که وزارت نیرو برای برنامه ششم توسعه داده است، قرار است که این وزارتخانه نسبت به خرید برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر بر اساس تعرفه های مصوب اقدام کند و یا مجوز صادرات به میزان برق تولیدی از منابع تجدیدپذیر را بدون دریافت هزینه ترانزیت برق، اعطا کند که در صورت عملی شدن آن تبادل برق تولیدی از انرژی های نو با کشورهای همسایه امکان پذیر می شود.

.   استفاده از توربینهای بادی چه میزان در کاهش آلودگی هوا تاثیر دارد؟

از نظر زیست محیطی کشورمان ایران هم اکنون براساس سیاست‌های مصوب، خود را متعهد به حفاظت از کره زمین، اتمسفر ومحیط زیست دانسته و تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر از جمله انرژی بادی را مورد تاکید قرار داده است. به طور کلی با جایگزینی هر یک درصد از انرژی برق بادی با انرژی برق تولیدی از نیروگاه‌های سوخت فسیلی می‌توان حدود سه درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای کاست.

.   با وجود قابلیت انرژی دریایی در سواحل جنوبی ایران آیا برنامه ای برای استفاده از این نوع انرژی اندیشیده شده است؟

این سازمان به منظور بدست آوردن پتانسیل انرژی جزر و مد و امواج در حال حاضر تفاهمنامه ای با سازمان ملی اقیانوس شناسی منعقد کرده و فعالیتهای تحقیقاتی در این زمینه در دست پیگیری است و با توجه به پتانسیل عظیم انرژی بادی خشکی و خورشیدی، پروژه نیروگاهی خاصی در زمینه انرژی امواج تعریف نشده است.

.   یکی از ساده ترین و کم هزنیه ترین کاربردهای انرژی حرارتی، آبگرمکن های خورشیدی است. چه برنامه ای برای استفاده از این انرژی در جنوب کشور وجود دارد؟

بر اساس توافقهای انجام شده ، فعالیتهای مرتبط با آبگرمکن خورشیدی بر عهده سازمان بهینه سازی مصرف سوخت  است.

.   بارزترین پروژه های پژوهشی سازمان انرژیهای نو چیست؟

داخلی سازی و اجرای پروژه های پایلوت در کنار وظایف تولی گری و فرهنگ سازی از جمله مسئولیتهایی است که برای این سازمان تعریف شده و در این زمینه ها فعالیتهای متعددی انجام شده است که از بارزترین آنها می توان به تکمیل نیروگاه بادی منجیل با توربینهای بادی داخلی سازی شده، داخلی سازی فناوری نیروگاههای حرارتی خورشیدی سهموی، داخلی سازی دانش حفر چاههای زمین گرمائی، تدوین اطلس دیجیتال پتانسیل بادی کشور، برق رسانی فتوولتائیک به روستاهای دور افتاده، کسب دانش فنی پیلهای سوختی، تدوین اطلس منابع زیست توده، وضع قوانین حمایتی تشویقی بخش خصوصی و ارتباطات فعال در حوزه بین الملل اشاره کرد.                                                                                                                                                                                   سید فواد نبوی