اما گرمای بی‏ سابقه امسال، یکی از آن شرایط خاصی بود که نظام نامناسب تولید و مصرف برق را در کشور بیش از پیش نمایان کرد. تابستان امسال با رشد قابل توجه مصرف انرژی در سراسر کشور رو به‏ رو بودیم. تا جایی که در مقاطعی مسئولان خبر از احتمال قطعی برق می ‏دادند. در این میان پنجره ایرانیان به سراغ یکی از سازمان‏ های دست ‏اندرکار رفت تا از وجود طرح ‏های موجود برای رسیدگی به این معضل اساسی گزارشی تهیه کند. برای این منظور خبرنگار نشریه به سازمان بهره‌وری انرژی ایران (سابا) رفته و با آقای مهندس احمدرضا توکلی، مجری طرح های بهینه سازی ساختمان این سازمان مصاحبه ‏ای ترتیب داد. در این گفتگو مهندس توکلی از اقدامات انجام شده برای صرفه ‏جویی در مصرف برق در بخش ساختمان و از طرح‏ های کلان در دست اجرا مانند ساختمان‌های «زیروانرژی» و طرح بهینه ‏سازی هوشمند مصرف انرژی در جزیره هرمز سخن گفت. شما را به مطالعه این گفتگو دعوت می‏ کنیم:

برای مشاهده فایل پی دی اف کلیک کنید.

ساختمان ها چه میزان از انرژی مصرفی کل کشور را به خود اختصاص می دهند؟
ساختمان‌ها در کشور حدود 50 درصد انرژی الکتریکی را مصرف می‌کنند و با در نظر گرفتن میزان مصرف انرژی حرارتی و گاز می‌توان گفت 40 درصد انرژی کشور در ساختمان‌ها مصرف می‌شود. بنابراین لازم است به سمت احداث ساختمان‌هایی با مصرف انرژی کم حرکت کنیم. در همین راستا سابا به‌عنوان متولی بخش بهینه‌سازی وزارت نیرو در کشور، از اوایل سال 91 مطالعه و بررسی احداث ساختمان «زیرو انرژی» را در دستور کار قرار داده است.

در خصوص ساختمان‏های «زیرو انرژی» و برنامه‏ های خود در این خصوص بیشتر توضیح دهید.
امروزه اهمیت بهینه‌سازی در ساختمان‌ها برای همه روشن است. ساختمان به‌خودی‌خود ارزش‌افزوده ایجاد نمی‌کند و فقط مصرف‌کننده است. با توجه به اینکه اکثر کشورهای صنعتی، احداث ساختمان‌های«زیرو انرژی»را در اولویت قرار داده‌اند، ما نیز می‌خواهیم از وابستگی ساختما‌ن‌های کشور به انرژی‌‌های فسیلی و الکتریکی که از طریق شبکه‌های سراسری تأمین می‌شوند بکاهیم.
در فاز اول که مربوط به مطالعه و بررسی طرح بود، راهکارهای احداث ساختمان زیرو انرژی مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت ساختمانی طراحی شد که مصرف انرژی در آن به حداقل رسیده و برای تأمین انرژی مورد نیاز این ساختمان از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده خواهد شد. ضمناً تمام راهکارهای بهینه‌سازی از جمله: عایق‌کاری دیوار و جداره‌ها، استفاده از سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی و روشنایی با راندمان بالا، به‌کارگیری لامپ‌های ال.ای.دی در این ساختمان لحاظ شده است.
برای این منظور در کشور پنج منطقه آب و هوایی شناسایی شد که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در این مناطق بررسی می‌شود. ساخت یک نمونه ساختمان «زیرو انرژی» در تهران نیز در دست بررسی قرار گرفته است. در این ساختمان نوع چیدمان و استفاده از تجهیزات مناسب و چگونگی به‌کارگیری انرژی‌های تجدیدپذیر به نمایش گذاشته خواهد شد.

آیا این امکان وجود دارد که ساخت خانه‏ های «زیرو انرژی» عمومیت پیدا کنند و بخش خصوصی نیز وارد این حوزه شود؟
هدف سابا آشنایی مردم با مقوله بهره‌وری انرژی و فرهنگ‌سازی در این زمینه است؛ از همین ‏رو این طرح ابتدا به‌صورت پایلوت اجرا می‌شود. ازآنجاکه در حال حاضر هزینه انرژی در کشور در مقایسه با سایر هزینه‌ها چشمگیر نیست و هزینه احداث ساختمان«زیرو انرژی» در کشور بالاست، بنابراین برای بخش خصوصی به صرفه نخواهد بود، ولی اگر قرار باشد در سطح وسیع اجرایی شود، قطعاً از توانمندی بخش خصوصی استفاده خواهیم کرد. زیرا باگذشت زمان و با توجه به محدودیت منابع انرژی کشور مجبور خواهیم شد به این سمت حرکت کنیم.

ساختمان «زیرو انرژی» چه ویژگی‏هایی دارد؟ بیشتر از چه نوع انرژی در آن استفاده خواهد شد؟
ما برای اینکه ساختمان«زیرو انرژی» داشته باشیم در گام اول باید ساختمانی بسازیم که کم‏ مصرف باشد؛ یعنی ابتدا باید ساختمان را از نظر طراحی و معماری و شرایط اقلیمی بهینه کنیم. برای این منظور باید از انرژی‌های تجدیدپذیر شامل باد، خورشید و زمین‌گرمایی استفاده کنیم. به طور طبیعی طراحی ساختمان با توجه به شرایط آب و هوایی کشور متفاوت خواهد بود؛ ولی ازآنجاکه ایران در بخش انرژی خورشیدی پتانسیل بالایی دارد ما بیشتر سهم انرژی ساختمان را از این طریق تامین خواهیم کرد. قدم دوم استفاده از تجهیزات بهینه و کم‌مصرف است. در مبحث 19 مقررات ملی ساختمان به این موضوعات اشاره‌شده و رعایت آن در ساخت‌وساز اجباری شده است. در این راستا درزبندی‌های مناسب، بازیافت انرژی و بهینه‌سازی لوازم مصرف‌کننده انرژی بسیار حائز اهمیت است.

با در نظر گرفتن مصرف بسیار بالای برق در این روزها، و اجرای طرح‏ های وسیع برای مدیریت بهینۀ انرژی و کاهش این مصرف، چه برنامه‏ هایی در این جهت در بخش ساختمان پیش ‏بینی شده است؟
با توجه به مصرف بالای کولرهای گازی، مصوبه‌‌ای به منظور ممنوعیت استفاده از کولرگازی در شهرهایی با آب و هوای خشک همچون تهران صادر شده است. از سوی دیگر با توجه به پیش‌بینی افزایش و جهش دوباره مصرف برق در روزهای باقیمانده تابستان تدابیری به منظور کاهش اوج مصرف برق در دستور کار مسئولان وزارت نیرو قرار گرفته است. از این‏ رو برنامه ‏ریزی‌هایی به منظور اجرای مصوبات دولت و خاموش شدن کولرهای گازی در ساختمان‌ها و ادارات دولتی آغاز شده است.

کدام یک از بخش ‏های جامعه سهم بیشتری در مصرف برق دارند؟
بر‌اساس ترازنامه مصرف انرژی در کشور به‏ طور متوسط بالغ بر 47 درصد از مصرف برق کشور متعلق به ساختمان‌های مسکونی، تجاری و اداری است که این رقم بیشترین سهم در مقایسه با صنعت و کشاورزی است. در ساختمان‌های اداری، تجهیزات سرمایشی و تهویه هوا 35 درصد، بخش روشنایی 25 درصد، تجهیزات و ماشین آلات 15 درصد و آب گرم حدود 20 درصد در مصرف انرژی سهم دارند. بررسی در میزان مصرف نشان می‌دهد 13 تا 18 هزار مگاوات از برق مصرفی کل کشور به سیستم سرمایشی اختصاص دارد و از این میزان 3 هزار مگاوات فقط سیستم‌های سرمایشی ساختمان‌های اداری است. با توجه به مصرف بالای برق کولرهای گازی، مصوبه‌‌ای به منظور ممنوعیت استفاده از کولرگازی در شهرهایی با آب و هوای خشک همچون تهران صادر شده است.

آیا برنامه ‏های شما محدود به تهران است؟
خیر، یکی از طرح‏ های ما در جزیره هرمز انجام شده است. در این منطقه با بهینه‏ سازی تجهیزات در مصرف انرژی 50 درصد صرفه ‏جویی صورت گرفته است.

به چه دلیلی هرمز برای این برنامه برگزیده شد؟
‌ بر اساس طرح جهش خلیج فارس از اواخر سال 91، جزایر جنوبی مانند کیش، قشم، چابهار و غیره، مورد حمایت دولتی قرار گرفته‏اند. سازمان‏ های مختلفی از جمله سابا، سانا، دانشگاه شهید عباسپور، پژوهشگاه نیرو، شرکت نیروی برق هرمزگان و مشاوران خصوصی دست ‏اندر کار اجرای طرح جهش خلیج فارس هستند. با توجه به این که جزیره هرمز منطقه آزاد اعلام شد، مدیر عامل توانیر تصمیم گرفت تا برای هوشمندسازی این جزیره برنامه ‏ریزی کند. بدون تردید با تبدیل این جزیره به منطقه آزاد، ساخت و ساز و جمعیت در جزیره افزایش پیدا خواهد کرد. از این ‏رو نیاز به انرژی الکتریکی نیز بیشتر خواهد شد.

در این جزیره چه تدابیری برای کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان اندیشیده شده است؟
اقدامات مختلفی در این زمینه انجام شده است، از جمله: پنجره ساختمان‏ های این جزیره، با پنجره‏ هایی از جنس یو.پی.وی.سی همراه با شیشه دوجداره جایگزین شد. همچنین سقف و دیوارهای خارجی ساختمان نیز عایق کاری شدند؛ به ‏گونه‏ ای که 80 درصد نور خورشید منعکس شده و حرارت آن نفوذ نمی‌کند. همچنین با استفاده از لامپ‌های ال.ای.دی در سیستم روشنایی ساختمان، مقدار قابل توجهی انرژی نیز در این بخش صرفه‏ جویی خواهد شد. برای تامین انرژی آبگرمکن‏ ها از پنل‏ های خورشیدی استفاده شده است. از آنجا که این پنل‏ ها از اشعه یو.وی خورشید استفاده می‏ کنند، امکان تامین انرژی لازم در تمام فصول سال میسر خواهد بود. به‏ طور کلی برای هر ساختمان پنل دو کیلوواتی خورشیدی نصب شده که پاسخگوی 70 درصد نیاز ساختمان است.
پس از انجام بهینه ‏سازی، کل ساختمان با یک کولر 18 هزار وات خنک می‌شود، چرا که تلفات از طریق جداره‌ها و پنجره کاهش یافته است. براساس برآوردها بالغ بر 50 درصد در مصرف انرژی ساختمان‌های هوشمند شده صرفه ‏جویی می‏ شود.

درصد بازگشت سرمایه ‏گذاری در بخش بهینه ‏سازی این ساختمان‏ ها در چه سطحی است؟
هزینه بهینه‏ سازی هر ساختمان، در 3 تا 5 سال باز خواهد گشت. البته بسته به نوع راهکار می تواند متفاوت باشد که بعضی از این راهکار بدون هزینه، بعضی کم هزینه و تعدادی از راهکارها پرهزینه خواهند بود.

نشریه پنجره ایرانیان ــ سال هشتم ــ شماره 95 ــ شهریور 94