با تیره شدن روابط ایران با کشورهای غربی در اواخر دهه پنجاه، این شرکت‏ ها با مشکلات عدیده ‏ای روبه ‏رو شدند؛ مشکلاتی اعم از دولتی شدن اقتصاد و صنایع تا کمبود قطعات و سرمایه، و هرچه به سال‏ های پایانی دهه شصت نزدیک‏تر می‏ شدیم، فروغ این شرکت‏ ها کم سوتر می ‏شد.

برای مشاهده فایل پی دی اف کلیک کنید.

با وارد شدن به دهه هفتاد، شاهد بازشدن درهای کشور و تغییر فضای سیاسی و ورود کالاهای خارجی بودیم و در این میان عدم سرمایه‏ گذاری مناسب در این صنعت فرسوده سبب شد به ‏تدریج آلومینیوم به بوته فراموشی سپرده شود. ظهور یو.پی‏.وی.سی در ایران این روال را تشدید کرد. از سوی دیگر با ظهور کارگاه‏ های کوچک و به‏ وجود آمدن امکان ساخت دستگاه ‏های اکستروژن در ایران، برندهای قدیمی این صنعت مجبور شدند عرصه را به شرکت‏ های خرد وکوچک‏تر واگذار کنند. این روند به شکل‏ گیری فضایی انجامید که می‏ توان آن را "خلا برند درصنعت آلومینیوم" نامید.
هرچند صنعت آلومینیوم در این دهه بسیار گسترده‏ تر از قبل شد، اما این گستردگی بیشتر سطحی بود تا عمقی. در این فضا، به‏ جای تقویت شرکت ‏های صاحب برند و باسابقه و برنامه ‏ریزی برای آنها، امکانات در اختیار شرکت‏ های جدید و کوچک با پراکندگی بسیار قرار گرفت و این به معنای هدررفت انرژی در این فضای شلوغ و بی‏ سروسامان بود. در واقع سرآغاز دوره ‏ای طلایی برای ظهور کارگاه ‏های کوچک و همزمان، تشدید افول برندهای بزرگ بود.
از دیگر سو، با ورود سیستم‏ های جدید به کشورمان که نیاز صنعت آلومینیوم بود، حضور برندهای خارجی نیز کم ‏کم پا گرفت. شرکت ‏هایی مانند ساپا و شوکو جزو نخستین برندهایی بودند که به ایران وارد شدند. ورود این شرکت ‏ها در ابتدا با استقبال خوبی مواجه نشد، زیرا زیرساخت لازم برای استفاده از این سیستم‏ ها وجود نداشت. با تغییر رویکرد صنعت ساختمان و استقبال از سیستم ‏های جدید، اولین برندهای نسل نوین با سرمایه ‏گذاری خارجی در ایران پا گرفت. این برندها در ابتدا پیشرفت بسیار خوبی داشتند، اما این روند تداومی نداشت و شرکت ‏های دیگر ایرانی با وجود کیفیت مطلوب و مناسب، در توسعه برندینگ و ارائه سیستم ‏های جدید اقدامات قابل قبولی انجام ندادند.
در این زمان نیاز بخشی از بازار ساختمان ایران به بهره گرفتن از سیستم‏ های فنی و دارای گواهینامه‏ های معتبر، باعث شد این تقاضا روزبه‏ روز در بازار ایران بیشتر شود؛ اما این، شرکت‏ های ترک بودند که توانستند از فرصت به ‏وجود آمده نهایت استفاده را برده و در این زمینه بسیار موفق عمل کنند. در واقع سونامی شرکت‏ های ترک در ورود به بازار ایران به حدی بود که درحال حاضر سهم پنجاه درصدی را از حوزه پروفیل صنعت در و پنجره، در بخش ترمال بریک و سیستم کرتین وال از آن خود کرده ‏اند. دلایل موفقیت این شرکت‏ ها را نیز می‏ توان تنها در یک کلمه خلاصه کرد: اصل برندسازی.
با توجه به حلقه مفقوده صنعت قدیمی و گسترده آلومینیوم ایران، امروزه شرکت ‏های ترک با بازاریابی مناسب، حضور نیرومند در نمایشگاه ‏ها و ارائه محصولات متنوع به‏ صورت کامل بر بازار ایران اشراف دارند. اما مساله اساسی این است که آیا این برندها کیفیت بهتری نسبت به پروفیل ایرانی دارند؟
بر اساس تجربه‏ ای که در این زمینه دارم، باید بگویم پاسخ این سوال منفی است. در بسیاری از موارد کیفیت پروفیل ایرانی با پروفیل‏ های ترک یا اروپایی برابری می ‏کند، ولی آنچه که اهمیت دارد، حفظ کیفیت و یکنواختی ارائه محصول است که در این زمینه مشکلات بسیاری وجود دارد.
ممکن است یک شرکت ایرانی در مرحله نخست پروفیل بسیار خوب و باکیفیتی را ارائه دهد، اما به‏ مرور و به‏ دلیل شارژ نکردن خط تولید و سرویس به ‏موقع سیستم‏ ها، با افت کیفیت مواجه می‏شود. مساله دوم، فقدان تنوع سیستمی است. شرکت‏ های اروپایی وترک ماهانه سیستم ‏های به‏ روز و متنوعی را در سبد محصولاتشان می‏ گذارند. یک برند معروف ترک، حدود دویست نوع سیستم پنجره و نما را به ‏صورت آماده در اختیار دارد. در حالی که این تعداد در برندهای ایرانی به بیست نوع هم نمی‏ رسد و این خلا بسیار بزرگی در صنعت ماست.
اجازه دهید بازگردیم به موضوع این یادداشت: "برند خارجی یا برند داخلی؛ مساله این است".
روشن است که حضور برندهای معتبر خارجی در بازار ایران بسیار خوب و با ارزش است؛ زیرا این عامل هم سبب ارتقای سطح کیفی کارها می ‏شود و هم فعالان داخلی را با سیستم ‏های جدید و به ‏روز آشنا می‏ کند. افزون بر این، حضور برندهای خارجی امکان بهره ‏گیری از تجربیات فنی و مهندسی آنها را در سازه ‏های مدرن برای ما فراهم می ‏آورد؛ ساخت برج میلاد مثال بسیار خوبی برای این موضوع است.
با این حال، در موارد ساده ‏تر باید از تولید داخل حمایت کرد. برندهای ایرانی در حال آزمون و خطا هستند و به‏ تدریج تنوع را به محصولات خود اضافه می‏ کنند و به‏ دلیل وجود رقیبان خارجی، سعی در بهبود کیفیت محصولات خود دارند. به ‏هرحال نظر نگارنده بر آن است که درصورت وجود توازن در بازار پروفیل آلومینیوم، منافع مصرف ‏کننده و تولیدکننده تامین خواهد شد. اما با برهم خوردن این توزان، چه به ‏نفع برندهای خارجی یا به ‏نفع تولید داخل، متضرر نهایی مصرف‏ کننده خواهد بود. توضیح آنکه، در صورت برهم خوردن این توازن به ‏نفع تولیدکننده داخلی، تولیدکننده وارد سیری قهقرایی خواهد شد، زیرا نیازی به تغییر و تحول احساس نخواهد کرد؛ بنابراین به دوره دهه شصت وسهمیه‏ ها بازخواهیم گشت. در مقابل، اگر توازن به ‏نفع پروفیل خارجی تغییر یابد، علاوه بر تعطیلی بیشتر واحدهای تولیدی آلومینیوم و خروج بیش از حد ارز، وابستگی به شرکت ‏های خارجی نیز افزایش خواهد یافت، که این امر زمینه ‏ساز سواستفاده و ایجاد رانت‏ های جدید و همچنین هجوم شرکت‏ های بی‏ کیفیت خارجی در این بازار خواهد شد.
برقراری اصل توازن در بازار پروفیل آلومینیوم در ایران، نهایتا ضمانت کارکرد مفید برندهای خارجی و داخلی خواهد بود. البته برای تحقق این هدف، دولت باید به شرکت‏ ها داخلی کمک بیشتری درسطح کیفی و نرم افزاری انجام دهد.

نشریه پنجره ایرانیان ــ سال نهم ــ شماره 100 ــ بهمن 94