به گزارش صما، بر اساس آمارهای موجود در سال 85 حدود 62 درصد از جامعه ایران صاحب‌خانه و 29 درصد نیز در املاک استیجاری ساکن بوده‌اند. آمار صاحب‌خانه‌ها و ساکنان املاک استیجاری در سال 90 نیز به ترتیب حدود 56.6 و 32.2 درصد بوده است. حال بعد از گذشت 6 سال و باوجود ساخت‌وساز‌های متعدد و 2 هزار و 500 واحد خالی از سکنه تعداد صاحب‌خانه‌ها حدود 54.6 و تعداد مستأجرها حدود 36.8 درصد شده است. این ارقام در حالی بیان می‌شود که هم‌اکنون هزینه اجاره یک خانواده ایرانی در سبد هزینه‌ها حدود 33 درصد از درآمد است.

نبود توازن هم‌عرض بین تقاضا و عرضه مسکن و نبود سیستم حاکمیتی برای ورود املاک خالی به چرخه مصرف باعث شده هر دولتی برای رفع‌ورجوع مشکل مسکن جامعه ایرانی گام‌های موفق و ناموفقی بردارد. در همین راستا دولت نهم و دهم برای کاهش فاصله توانایی خرید مسکن و اجاره‌نشینی شروع به ساخت‌وساز دو میلیون واحد مسکن مهر در سراسر کشور کرد که متأسفانه به سه علت نبود برنامه‌های منسجم تحقیقاتی و مطالعاتی در جانمایی، نبود سازنده‌های ذی‌صلاح و عدم توجه به زیرساخت‌ها نتوانست طرح موفقی قلمداد شود.

اما وزارت راه و شهرسازی دولت یازدهم و دوازدهم نیز از همان بدو ورود راهکار خانه‌دار کردن مردم را در توانمندسازی بخش تقاضا دانسته و انواع وام و تسهیلات را برای اقشار مختلف جامعه با طبقات درآمدی متفاوت ارائه داده است. اگرچه به گفته بسیاری از کارشناسان و فعالان مسکن این تدابیر نیز به چند علت، عدم تطبیق میزان تسهیلات با نرخ کنونی مسکن، اقساط سنگین و نیمه سنگین وام‌ها، بروکراسی‌های متعدد اداری و دفتری برای اخذ وام، انتظار ماندن طولانی برای دریافت وام، عدم تطابق نرخ وام با تورم موجود مسکن و عدم پاسخگویی بانک در خصوص ارائه وام به علت کاهش نقدینگی به چالش کشیده شده است.

انواع وام برای خرید مسکن

درحال‌حاضر 4 نوع تسهیلات برای خریداران ارائه می‌شود این وام‌ها شامل وام‌های اوراق دار، وام صندوق پس‌انداز یکم، وام خرید زمان و وام مشترک (جعاله تعمیر مسکن) است.

وام‌های اوراق دار

برای وام‌های مربوط به خرید اوراق ممتاز در بازار سرمایه، متقاضی باید اوراق مربوطه را حتماً خریداری کند به این صورت که برای هر ۵۰۰ هزار تومان یک برگ اوراق باید تهیه گردد و قیمت هر برگ اوراق درحال‌حاضر تقریباً ۷۵ هزار تومان بوده و مثلاً برای وام ۷۰ میلیونی باید تا ۱۴۰ برگ اوراق خریداری شود که هزینه آن حدود ۱۰ میلیون تومان است و با خرید این اوراق دیگر نیازی به در انتظار ماندن برای دریافت وام نیست و بعد از خرید اوراق اقدامات لازم انجام می‌پذیرد.

با آخرین مصوبه شورای پول و اعتبار سقف پرداخت وام‌های مسکن از محل خرید اوراق برای هر نفر تا ۱۰ میلیون تومان افزایش‌یافته و به‌این‌ترتیب است که به‌صورت انفرادی در شهر تهران تا ۷۰ میلیون تومان، مراکز استان‌ها و شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت تا ۶۰ میلیون و سایر مناطق تا ۵۰ میلیون تومان قابل پرداخت است. وام که برای زوجین در نظر گرفته‌شده در تهران تا ۱۲۰ میلیون، مراکز استان و شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت تا ۱۰۰ میلیون و سایر مناطق تا ۸۰ میلیون تومان است و سود این تسهیلات حدود ۱۷.۵ درصد است. زمان بازپرداخت آن حداکثر ۱۲ سال و امکان بازپرداخت به‌روش‌های ساده و پلکانی وجود دارد. زوجین تهرانی گیرنده وام ۱۲۰ میلیونی باید در هرماه حدود دو میلیون تومان قسط و در مجموعه در ۱۲ سال حدود ۱۶۷ میلیون تومان برگرداند.

موضوعی که عمدتاً مورد سؤال متقاضیان دریافت تسهیلات است به نحوه انتقال این وام‌ها برمی‌گردد. در رابطه با وام‌های قابل دریافت از محل اوراق به‌این‌ترتیب است که اولاً دارنده تسهیلات از این محل می‌تواند بدون محدودیت بار دیگر وام‌های پرداختی از همین محل را دریافت کند اما با این شرایط که اگر قرار است وامی که اکنون در اختیار دارد را به مسکن جدیدی که می‌خواهد دوباره خریداری کند، منتقل کند آنگاه دریافت وام جدید مشروط به مابه‌التفاوت خواهد بود. مثلاً اگر اکنون تا ۱۰ میلیون تومان از وام قبلی باقی‌مانده می‌تواند با توجه به اینکه برای انفرادی تا سقف ۷۰ میلیون تسهیلات قابل دریافت است، مابه‌التفاوت آن یعنی تا سقف ۶۰ میلیون تومان اقدام کند ولی اگر قرار بر این نیست که وام قبلی را به مسکن جدید منتقل کند، آنگاه می‌تواند بانام خود تا ۷۰ میلیون تومان تسهیلات بگیرد.

وام صندوق پس‌انداز یکم

این نوع از تسهیلات حدود سه سال است که با تصویب شورای پول اعتبار و از طریق بانک مسکن در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. تسهیلات صندوق پس‌انداز یکم در دو گروه انفرادی و زوجین قابل پرداخت است، برای وام انفرادی در شهر تهران ۸۰ میلیون، مراکز استان‌ها و شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت تا ۶۰ میلیون و در سایر مناطق تا ۴۰ میلیون تومان تعریف می‌شود. برای زوجین نیز در شهر تهران تا ۱۶۰ میلیون، مراکز استان‌ها و شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر تا ۱۲۰ و سایر مناطق نیز تا ۸۰ میلیون تومان شرایط دریافت تسهیلات وجود دارد، برای دریافت این تسهیلات باید در یک دوره یک‌ساله، نیمی از مبلغ وام سپرده‌گذاری شود. هرچند که امکان سپرده‌گذاری کمتر با دوره طولانی‌تر وجود دارد.

در صندوق پس‌انداز یکم نرخ سود تفاوت عمده‌ای با تسهیلات از محل اوراق دارد و از ابتدای تأسیس تاکنون در روندی کاهشی به ۹.۵ درصد رسیده است که تا حدودی این تسهیلات را به‌صرفه می‌کند. برای مثال متقاضی وام ۸۰ میلیونی ماهانه حدود ۹۳۰ هزار تومان قسط و درمجموع ۵۴ میلیون تومان سود برمی‌گرداند، سود مجموع وام ۱۶۰ میلیونی نیز تا ۱۲۸ میلیون تومان و با قسط دو میلیون تومانی است.

وام خرید زمان

یکی دیگر از شرایط دریافت وام مسکن طرحی تحت عنوان خرید زمان است که در قالب حساب صندوق پس‌انداز مسکن اعطا می‌شود. خرید زمان یعنی اینکه متقاضی می‌تواند بعد از گذشت شش ماه سپرده‌گذاری از محل امتیاز حساب صندوق پس‌انداز مسکن خود، از تسهیلات بیش از هشت میلیون‌تا سقف ۱۲ میلیون تومان استفاده کند. جهت استفاده از این طرح باید متوسط موجودی در حساب دو برابر تسهیلات دریافتی باشد به‌عنوان‌مثال متقاضی وام ۱۲ میلیونی باید تا ۲۴ میلیون تومان را در شش ماه سپرده‌گذاری کند. سود بازپرداخت این تسهیلات تا ۱۱ درصد بوده و سن بنا نباید از ۲۵ سال بیشتر باشد.

وام مشترک

در بین وام‌های متفاوت مسکن، وام دیگری وجود دارد تحت عنوان جعاله تعمیر مسکن که به صاحبان خانه تعلق می‌گیرد. این تسهیلات تا چندی پیش با سقف ۱۰ میلیونی اعطا می‌شد که با مصوبه اخیر شورای پول و اعتبار تا ۲۰ میلیون تومان افزایش‌یافته و متقاضیان دریافت وام مسکن چه کسانی که از محل اوراق وام می‌گیرند و یا آن‌هایی که از صندوق پس‌انداز یکم تسهیلات دریافت می‌کنند می‌توانند وام جعاله را دریافت کنند. برای این تسهیلات نیز باید اوراق خریداری شود به‌طوری‌که برای وام ۲۰ میلیونی نیاز به ۴۰ برگ اوراق خواهد بود. سود بازپرداخت آن نیز حدود ۱۸ درصد است.