به گزارش صما، کمبود منابع انرژی همواره به‌عنوان یک چالش مطرح بوده و به همین دلیل بحث استفاده از انرژی‌های نو و پاک چند سالی است موردتوجه بخش‌های مختلف قرارگرفته است. اقلیم خاص و منحصربه‌فرد کشورمان شرایطی را فراهم کرده که سرمایه‌گذاران می‌توانند از انرژی خورشید و باد به نحو احسن استفاده کنند. آمار نشان می‌دهد، درصد قابل‌توجهی از برق کشورهای اروپایی که حتی به‌اندازه بدترین استان ما به لحاظ روزهای آفتابی از این نعمت خدادادی برخوردار نیستند از طریق انرژی‌های تجدید پذیر و پاک تأمین می‌شود. در همین زمینه به سراغ آقای مهندس پیمان تقی پور مدیر دفتر برق و انرژی روستایی - فتوولتائیک سازمان ساتبا (که از ادغام دو سازمان سانا و سابا در اسفند 95 تشکیل شده و این موضوع بیانگر اهمیت موضوع این حوزه برای وزارت نیرو بوده است) رفتیم.

جایگاه ایران ازلحاظ توسعه و پیشرفت انرژی خورشیدی چیست؟

انرژی خورشیدی از دو دیدگاه موردتوجه کشور ما است. نخست آنکه خورشید، منبع رایگان انرژی است و ایران باوجود 300 روز آفتابی در بیش از دوسوم مناطق کشور دارای متوسط تابش 5/5-5/4 کیلووات ساعت بر مترمربع در روز است که این میزان از میانگین جهانی بالاتر است؛ بنابراین اگر زیرساخت‌های این فناوری فراهم باشد، استفاده از برق خورشیدی بسیار به‌صرفه خواهد بود و نوسان بازار یا عوامل سیاسی و بین‌المللی در تأمین آن تاثیر کمتری خواهد داشت. دوم آنکه کشور ما دارای زیرساخت‌های مناسبی اعم از وجود شبکه‌های انتقال و توزیع گسترده در این زمینه است. به‌هرحال دو فاکتور پتانسیل مناسب کشور و همچنین گستردگی شبکه‌های قدرت و توزیع باعث شده وزارت نیرو نگاه ویژه‌ای به این انرژی‌ها داشته باشد.

عملکرد کنونی دولت و وزارت نیرو در خصوص را چگونه ارزیابی می‌کنند؟ در این خصوص چه اقدامات شگرفی صورت گرفته است؟

تلاش‌ها و اقدام‌های ویژه‌ای از سال ۹2 تاکنون درزمینهٔ گسترش تولید و استفاده از انرژی‌های پاک و تجدید پذیر از سوی وزارت نیرو انجام‌شده و این وزارتخانه نیز به دنبال جلب مشارکت بخش خصوصی در همین راستاست. به‌هرحال بر این اساس بستر، شرایط و زیرساخت‌های اولیه برای گسترش تولید و استفاده از انرژی‌های پاک و تجدید پذیر در کشور از سوی وزارت نیرو در حال انجام است.

در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نیز تعداد قابل‌توجهی از شرکت خارجی به‌عنوان سرمایه‌گذار در این حوزه به سازمان انرژی‌های تجدید پذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) مراجعه نمودند.

دولت یازدهم به‌خوبی عزم خود را برای توسعه و فرهنگ‌سازی استفاده بهینه و بهره‌وری صحیح از انرژی‌های تجدید پذیر استوار ساخته و برنامه‌ها و سیاست‌های راهبردی و عملیاتی در این راستا نیز توسط وزارت نیرو صورت گرفته بود. نگاه دولت یازدهم به توسعه انرژی‌های تجدید پذیر در ایران بسیار جدی و ازاین‌رو نیز مؤلفه‌های تشویقی و تضمینی گوناگونی برای جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی (داخلی و خارجی) در آن دولت لحاظ گردید.

با در نظر گرفتن برنامه‌های وزارت نیرو جهت تشویق سرمایه‌گذاران بخش خصوصی (داخلی و خارجی) و بالا بردن انگیزه آن‌ها برای سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های تجدید پذیر و همچنین ایجاد بستر مناسب در خصوص تنوع‌بخشی هر چه بیشتر به سبد انرژی در کشور، توسعه ظرفیت برق تولیدی از منابع انرژی تجدید پذیر از طریق مکانیسم خرید تضمینی برق (PPA) و مشارکت بخش خصوصی محقق خواهد شد و فرصتی برای حضور سرمایه‌گذاران خصوصی (داخلی و خارجی) برای ورود به این عرصه در داخل کشور فراهم‌شده که رویکردی اقتصادی و انتفاع مالی برای آن‌ها را نیز به همراه دارد.

در این میان وزارت نیرو برای حمایت از توسعه انرژی‌های تجدید پذیر، تسهیلاتی را برای بخش خصوصی فراهم نموده است که برق تولیدی از نیروگاه‌های تجدید پذیر را به قیمت قابل‌توجهی در مقایسه با برق تولیدی از نیروگاه‌های فسیلی و متداول (در طول زمان بیست سال) خریداری می‌نماید. نتیجه این سیاست‌های تشویقی جدید، تغییر در نرخ خرید برق تضمینی و جذاب نمودن آن‌ها بود که بلافاصله پس از اعلام مصوبه وزیر نیرو و انتشار آن، مورد استقبال شرکت‌های داخلی و خارجی مختلفی قرار گرفت.

در سال 1394 تاکنون بیش از 387 نیروگاه محدود به ظرفیت انشعاب توسط مشترکین بخش خصوصی در سراسر کشور نصب و مورد بهره‌برداری قرار گرفت (از این آمار تعداد کمی از نیروگاه‌ها در حال مراحل نصب پایانی می‌باشند) که این ظرفیت و تعداد نیروگاه با سرعت قابل‌توجهی در حال افزایش است.

آیا میزانی برای خرید انرژی خورشیدی از سوی سازمان ساتبا ارائه‌شده است؟

سعی می‌کنیم به‌اندازه منابع درآمدی خود تعهد ایجاد کنیم. اعتبارات ساتبا برای 5‌هزار مگاوات انرژی تجدید پذیر کافی است.

برای خرید انرژی الکتریکی از نیروگاه‌های کوچکی که توسط هم‌وطنان احداث شده چه تدابیر اندیشیده شده است؟

در حال حاضر متقاضیان برای ساخت نیروگاه کوچک دیگر نیاز ندارند به ساتبا (سازمان انرژی‌های نو ایران) مراجعه کنند، چراکه این سازمان موافقت‌نامه‌هایی با ۳۹ شرکت توزیع نیروی برق استانی و شرکت‌های برق شهرستان‌های تابعه امضا کرد تا این شرکت‌ها از طرف ساتبا به مشترکان مجوز و پروانه ساخت نیروگاه پشت‌بامی صادر کنند.

احداث این نوع نیروگاه‌ها نیاز به مجوز زمین، اتصال به شبکه و محیط‌زیست ندارد و به‌صورت مستقیم درخواست متقاضی منجر به انعقاد قرارداد می‌شود، در ضمن کل برق تولیدی متقاضیان خریداری می‌شود، چراکه با توجه به محاسبه مصرف یارانه‌ای برق شبکه ازنظر اقتصادی برای مشترکان به‌صرفه‌تر است که از برق شبکه استفاده کنند و برق تولیدی خود را به شبکه بفروشند.

هر مشترک ایرانی می‌تواند برای ساخت نیروگاه خورشیدی به ظرفیت انشعاب خود در پشت‌بام منزل مجوز دریافت نماید و این مجوز برای مشترکان غیر خانگی مانند بخش صنعتی تا ۱۰۰ کیلووات بسته به ظرفیت انشعاب می‌تواند افزایش یابد. هزینه احداث هر کیلووات نیروگاه خورشیدی در حدود 50 میلیون ریال و زمین موردنیاز جهت احداث این نیروگاه‌ها نیز در حدود 12 مترمربع (بسته به عرض جغرافیایی مقدار زمین موردنیاز متغیر است) برای نصب یک کیلووات سامانه خورشیدی است. قیمت خرید تضمینی برق تولیدی نیروگاه‌های خورشیدی تا سقف 20 کیلووات برابر ۸۰۰ تومان به ازای هر کیلووات ساعت، نیروگاه‌های خورشیدی که ظرفیت آن‌ها بین 20 تا 100 کیلووات است برابر 700 تومان و قیمت خرید تضمینی برای نیروگاه‌های بادی پایین‌تر از 1 مگاوات برابر 570 تومان در نظر گرفته می‌شود.

وظایف و اختیارات ساتبا در قبال مشترکین انرژی‌های تجدید پذیر چیست؟

طبق وظایف و اختیارات سازمان انرژی‌های تجدید پذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا) که در مجلس شورای اسلامی در قبال مشترکین مشخص کرده تدوین برنامه‌های کلان، میان‌مدت و کوتاه‌مدت، مقررات دستورالعمل‌های لازم مرتبط با اهداف و موضوع فعالیت و وظایف سازمان با تأیید وزارت نیرو و نظارت بر حسن اجرای آن‌ها، برنامه‌ریزی در چارچوب و قوانین و مقررات مربوط، تدوین استانداردها و معیارها، جداول تعرفه، قیمت‌های خرید تضمینی در حوزه وظایف سازمان و ارائه آن به مراجع ذی‌صلاح جهت تصویب و نیز صدور پروانه فعالیت و بهره‌برداری برای فعالیت بخش غیردولتی در حوزه‌های مربوط و تعیین شرایط و ضوابط آن، ظرفیت‌سازی،‌ آموزش، ترویج و توسعه فناوری در حوزه وظایف اهداف سازمان و... است.

بسیاری از مشترکین در خصوص بهره‌برداری (نگهداری و تعمیر) نیروگاه‌های خانگی نگرانی دارند در این خصوص چه تدابیری اندیشیده شده است؟

بهره‌برداری از این نیروگاه‌ها بر عهده مالک نیروگاه است. ازآنجاکه این نیروگاه‌ها دارای تجهیزات مکانیکی و متحرک نمی‌باشند لذا احتمال معیوب و خراب شدن تجهیزات آن کم است، به‌هرحال مالک نیروگاه می‌تواند طی قراردادی که با شرکت احداث‌کننده نیروگاه مبادله می‌نماید بحث تعمیر و نگهداری این نیروگاه‌ها را نیز در قرارداد لحاظ نماید.

آیا سازمان انرژی‌های تجدید پذیر امتیازاتی به شرکت‌های تولیدکننده داخلی نیروگاه‌های خانگی ارائه داده است؟

مقررشده تا اگر متقاضی به‌دلخواه خود از تجهیزات ساخت داخل استفاده کند برق تولیدی آن 30% بیشتر از قیمت پایه و در طول بیست سال خریداری گردد.

راهکارهای شما برای توسعه مشترکین نیروگاه‌های خورشیدی چیست؟

شهرداری‌ها نیز می‌توانند برای تشویق استفاده از پنل‌های خورشیدی بالای پشت‌بام ساختمان‌های تازه تأسیس تسهیلات متعددی اعم از تخفیفات مربوط به اخذ مجوزهای مختلف ساختمان را در دستور کار خود قرار دهند.

در آپارتمان‌ها نیز که دارای مشاعات می‌باشند، مالکین می‌توانند به‌طور مشترک اقدام به احداث نیروگاه نموده و از درآمد حاصله به‌صورت متناسب بهره‌مند گردند.

به‌هرحال به نظر می‌رسد سرعت بخشیدن به روند توسعه انرژی‌های تجدید پذیر نیازمند مشارکت ارگان‌های دیگر مانند شهرداری‌ها و ... است و جای خالی این ارگان‌ها به‌شدت دیده می‌شود.