پنجره ایرانیان؛ مصرف بالای انرژی در بخش مسکن و ساختمان، طول عمر پایین ساختمان‌ها و طول دوره ساخت نسبتا طولانی در ایران ۳ عامل بهره‌وری پایین در بخش مسکن از سوی معاونت مسکن و ساختمان به‌عنوان یکی از مسائل بنیادین مسکن، اعلام شد.
به گزارش ایسنا، بهره‌وری پایین در بخش مسکن یکی از پژوهش‌هایی است که مجموعه معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی در دستور کار خود قرار داد و این موضوع به‌عنوان یکی از مسائل بنیادین بخش مسکن موردتوجه قرار گرفت و در مقابل نیز برای آن نیز مجموعه راهکارهایی پیشنهاد و به اجرا درآمد.
بر اساس این گزارش و به اذعان کارشناسان ارشد حوزه مسکن، بخش مسکن سهم بالایی در اقتصاد کشور و خانوار دارد و به همین دلیل نیز بهره‌وری در بخش مسکن می‌تواند بر رشد و توسعه کشور و توانمند شدن خانوار تاثیر بسزایی داشته باشد. بر اساس آمار و شواهد، در حال حاضر، بهره‌وری عوامل و نهادهای تولید ازجمله زمین، منابع مالی و انرژی در بخش مسکن، پایین‌تر از میانگین جهانی است و اتلاف منابع بسیار زیادی در بخش مسکن و ساختمان به دلیل پایین بودن بهره‌وری اتفاق می‌افتد.
شاخص‌های بهره‌وری پایین در بخش مسکن، شاملِ مصرف بالای انرژی در بخش مسکن و ساختمان، طول عمر پایین ساختمان‌ها و طول دوره ساخت نسبتا طولانی است.
مصرف بالای انرژی در بخش مسکن و ساختمان
بر اساس آمارها، سالیانه حدود ۴۰ درصد از کل انرژی مصرفی کشور در بخش مسکن و ساختمان که رقمی معادل ۴۳۰ میلیون بشکه نفت است مصرف می‌شود که این میزان مصرف انرژی با لحاظ سرانه زیربنای ساختمان‌ها، حدود ۳ برابر استانداردهای جهانی است. هرچند بخشی از این مصرف بالای انرژی به عواملی همچون به‌کارگیری تجهیزات و لوازم اداری با راندمان پایین و همچنین فرهنگ ناصحیح مصرف انرژی بستگی دارد ولی بخشی نیز به کیفیت نامطلوب ساختمان‌ها و وجود تعداد قابل‌توجهی از واحدهای مسکونی فرسوده در کشور وابسته است. درهرصورت با کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان در حد استانداردهای جهانی، معادل ۱۰۰ روز از صادرات فعلی نفت کشور (با صادرات روزانه ۲.۵ میلیون بشکه) صرفه‌جویی در مصرف انرژی صورت می‌پذیرد.
پیش‌تر، در همین رابطه پیروز حناچی معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی گفته بود: در بخش مسکن، ۳۴ درصد اتلاف انرژی در بخش اداری و خانگی اتفاق می‌افتد که وزارت راه و شهرسازی، از طریق اجرای بهتر مقررات ملی و کنترل ساختمان در مبحث ۱۹ در حال پیگیری موضوع است. (جزئیات بیشتر را اینجا بخوانید.)
طول عمر پایین ساختمان‌ها
دومین شاخص بهره‌وری پایین در بخش مسکن به طول عمر پایین ساختمان‌ها اشاره دارد. بر اساس پژوهش‌هایی که در معاونت مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی انجام شده طول عمر ساختمان‌ها در ایران حدود یک‌سوم میانگین جهانی است؛ به‌عبارت‌دیگر، استهلاک ساختمان‌ها در ایران ۳ برابر میانگین جهانی است که این مسئله با توجه به سهم حدود ۴۰ درصدی بخش ساختمان و مستغلات از کل سرمایه موجود در کشور، سبب هدررفت بخش قابل‌توجهی از منابع کشور جهت ساخت واحدهای جایگزین می‌شود.
همچنین یکی از دلایل پایین بودن عمر ساختمان‌ها در ایران، کیفیت پایین ساخت‌وساز در ایران است. دلیل دیگر عمر پایین ساختمان‌ها نیز به تخریب اقتصادی ناشی از عدم اجرای صحیح طرح‌های توسعه شهری مربوط است. به‌گونه‌ای که بسیاری از واحدهای مسکونی موجود به‌خصوص در مناطق شمالی شهرها باوجود عدم فرسودگی، توسط مالکان آن‌ها جهت دریافت تراکم بیشتر و کسب بازده اقتصادی، تخریب می‌شوند.
حامد مظاهریان معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی، پیش‌تر، گفته بود: معتقدم مهم‌ترین دلیل، کم بودن عمر مفید ساختمان در کشور ما، فعالیت‌های سوداگرانه در عرصه ساخت‌وساز در شهرهاست، به این معنا که سفته‌بازی و کالایی‌شدن مقررات در عرصه ساخت‌وساز فرصتی را ایجاد کرده که خانه‌ای که ساخته می‌شود با قیمت بالاتری عرضه و سود بیشتری را نصیب صاحب زمین کند و تنها چیزی که اهمیت ندارد این است که کیفیت ساختمان‌هایی که ساخته می‌شوند، چگونه است. این موضوع سبب شده ساختمان تبدیل به کالایی شود که می‌تواند ارزش‌افزوده ایجاد کند. این موضوع هم ناشی از بی‌انضباطی شهری است. به این معنا که قوانین شهری توسط نهادهای محلی یعنی شهرداری‌ها مورد هجوم قرار گرفته و می‌گیرند.
عامل دیگر از جهت بعد فنی است که در این خصوص هم باید بگویم ساختمان‌ها در کشور ما در معرض آسیب قرار دارند. برای ساخته‌شدن یک ساختمان باکیفیت نیاز است آن ساختمان طراحی خوبی داشته باشد، مصالح استاندارد در آن به‌کاررفته باشد و درنهایت پروسه اجرا به‌خوبی انجام شده باشد. اشکال در هرکدام از این مراحل، می‌تواند عمر مفید ساختمان را کاهش دهد.
در بیان راهکارهای حل این معضل نیز این نماینده وزارت راه و شهرسازی گفته است: با تدوین آیین‌نامه‌ها و مقررات، جلوی مداخلات ناصحیح را می‌گیریم.
گفتنی است که اصلاح آیین‌نامه کنترل ساختمان و نظرخواهی از جامعه حرفه‌ای یکی از اصلاحات کلانی است که در مجموعه وزارت راه و شهرسازی در حال پیگیری است.
طول دوره ساخت نسبتا طولانی
با افزایش مدت‌زمان اجرای پروژه، بهره‌وری عوامل و منابع مالی و غیرمالی استفاده شده در اجرای پروژه کاهش می‌یابد. طول دوره ساخت در ایران حدود ۲ تا ۳ سال است که در مقایسه با برخی از کشورها نسبتا طولانی است.
پایین بودن بهره‌وری در بخش مسکن به دودسته عوامل درون و برون‌بخشی تقسیم می‌شوند. عوامل درون‌بخشی شامل ِ پایین بودن سطح تکنولوژی ساخت و عدم توسعه صنعت ساختمان، عدم توسعه مدیریت ساخت‌وساز، مقیاس کوچک پروژه‌های ساختمانی، عدم استفاده از برچسب انرژی و رده‌بندی ساختمان‌ها به لحاظ میزان مصرف انرژی است. عوامل برون‌بخشی پایین بودن بهره‌وری ساختمان نیز عمدتا شامل عدم اجرای صحیح طرح‌های توسعه شهری و پایین بودن قیمت انرژی مصرفی در کشور و به‌تبع آن عدم وجود انگیزه جهت ساخت و خرید واحدهای مسکونی با کیفیت بالا و مصرف انرژی کم است.
در همین رابطه نیز اتخاذ سیاست‌ها و برنامه‌هایی جهت تقویت و توسعه بخش مسکن در دستور کار قرار گرفت که شامل افزایش سقف و کاهش نرخ سود تسهیلات بخش مسکن، ایجاد و توسعه ابزارها و نهادها، افزایش سرمایه بانک مسکن جهت افزایش قدرت وام‌دهی بانک مسکن از محل تبصره ۳۵ قانون بودجه سال ۹۵، توسعه سامانه‌های اطلاعاتی برای ایجاد افزایش شفافیت و رقابت در بخش مسکن و همچنین استفاده از آن‌ها جهت کنترل سوداگری با استفاده از ابزارهای مالیاتی، اتخاذ سیاست‌هایی جهت کاهش وابستگی اداره شهرها به تراکم‌فروشی، ایجاد درآمد پایدار برای مدیریت‌شهری کشور و افزایش نظارت بر شهرداری‌ها جهت افزایش انضباط مالی، ساماندهی مشاوران املاک جهت کاهش اثرات منفی این صنف و افزایش کارآمدی آن‌ها در بازار مسکن بوده است.
