در خیال خرمشهر که کنار کارون آرام نشسته بود، هیچ صدای خمپاره‌ای نبود. نخلستان‌هایش صدای چرخ‌های تانک را تا آن روز نشنیده بود تا شهریورماه ۵۹ که خرمشهر، خونین‌شهر شد. پس از گذشت روزهای تاریک و پر دود اسارت، در سوم خرداد ۱۳۶۱ شهر از اشغال درآمد. خرمشهر، شهر نخل‌های سوخته، نخل‌های بی‌سر... آزاد شد.

فتح خرمشهر در تاریخ جنگ ایران و عراق از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. خبر آزادی خرمشهر آن‌چنان شگفت‌آور بود که در سراسر کشور مردم را به وجد آورد. با اعلام خبر فتح خرمشهر مردم ایران به‌سان خانواده‌ای بزرگ که فرزند ازدست‌رفته خود را بازیافته است اشک‌های شادی و شعف خود را نثار روح شهدای حماسه‌آفرین صحنه‌های شورانگیز این نبرد کردند. برای پی بردن به عظمت این نبرد حماسی کافی است بدانیم که نیروهای متجاوز عراق پیش از نبرد سرنوشت‌ساز رزمندگان ما برای آزادی خرمشهر در اطلاعیه‌ای به نیروهای خود دستور داده بودند که دفاع از خرمشهر را به‌منزله دفاع از بصره، بغداد و تمام شهرهای عراق محسوب دارند. همچنین تجهیزات و امکانات دفاعی دشمن در این منطقه نشان می‌داد که عراق خرمشهر را به‌عنوان نماد پیروزی خود در جنگ به‌حساب آورده و قصد داشته است به هر قیمت،‌ این شهر را در تصرف نیروهای خویش نگه دارد.

آزادسازی خرمشهر یکی از مهم‌ترین اهداف عملیات بیت‌المقدس در دوره جنگ ایران و عراق بود که پس از ۵۷۸ روز اشغال در روز سوم خرداد سال ۱۳۶۱ صورت گرفت. این عملیات توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران به فرماندهی علی صیاد شیرازی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی انجام گرفت. این واقعه از لحاظ نظامی نقطه عطفی در تاریخ جنگ ایران و عراق شناخته می‌شود. به همین دلیل از این روز به‌عنوان نمادی از پیروزی، مقاومت و ایستادگی در برابر دشمن یاد می‌شود. شورای عالی انقلاب فرهنگی سوم خرداد را به‌عنوان روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی ایران نام‌گذاری کرده است.