پنجره‌ایرانیان؛ الزام برای معرفی ضامن دولتی، بالا بودن قیمت خانه نسبت به وام، ناتوانی در تهیه مبلغ تکمیلی برای خرید و البته انتظار برای کاهش قیمت مسکن، موانع رسیدن سپرده‌گذاران خانه اولی به وام شده است.
به گزارش ایسنا، صندوق پس‌انداز مسکن یکم (خانه‌اولی‌ها) ۱۸ خردادماه ۱۳۹۴ آغاز به کار کرد. تا نیمه تیرماه ۱۳۹۶ تعداد کسانی که برای استفاده از تسهیلات این صندوق ثبت‌نام کرده‌اند حدود ۱۸۸ هزار نفر بوده و این در حالی است که تعداد وام‌های پرداخت‌شده تنها ۱۰ هزار و ۲۰۸ فقره بوده است. مدیر امور طرح و برنامه بانک مسکن، صرف زمان بیشتر جهت انتخاب واحد مسکونی مناسب، آماده نبودن مابقی بهای واحد مسکونی موردنظر، منتظر ماندن برای فرارسیدن زمان مناسب‌تر جهت خرید ملک، تعطیلات نوروز، ایام انتخابات و ماه مبارک رمضان را ازجمله دلایل موکول کردن استفاده از تسهیلات به آینده توسط متقاضیان دانسته است.
افرادی که در این صندوق سپرده‌گذاری می‌کنند بعد از یک سال می‌توانند به میزان دو برابر سپرده خود تا سقف ۴۰، ۶۰ و ۸۰ میلیون تومان از تسهیلات استفاده کنند. بر اساس آمار اعلامی بانک مسکن تعداد کسانی که طی یک سال اخیر به‌طور ماهیانه برای دریافت وام خانه‌اولی‌ها اقدام کرده‌اند به‌طور متوسط ۱۲ هزار و ۸۳۴ فقره است که نسبت به سال ۱۳۹۵ حدود ۱.۲ برابر و نسبت به سال ۱۳۹۴ به میزان ۳.۲ برابر رشد دارد؛ یعنی میانگین تعداد ثبت‌نام‌ها در سال ۱۳۹۴ ماهیانه حدود ۴۰۰۰ نفر بوده و با این حساب در طول سال ۱۳۹۵ تعداد واجدین شرایط دریافت وام حدود ۴۸ هزار نفر بوده‌اند. در سال دوم با توجه به مراجعه ماهیانه حدود ۱۰ هزار نفر، ۱۲۰ هزار نفر واجد شرایط دریافت وام بوده و این یعنی هم‌اکنون بیش از ۱۰۰ هزار نفر مشمول دریافت تسهیلات هستند. البته بانک مسکن اعلام کرده که تعداد افراد حائز دریافت تسهیلات ۳۴ هزار نفر است و بااینکه این رقم با محاسبات جور درنمی‌آید، اما بنا را بر صحت آن می‌گذاریم. بااین‌حال سوال اصلی اینجاست که باوجود ۳۴ هزار نفر واجد شرایط چرا تعداد وام‌گیرندگان بیش از ۱۰ هزار فقره نبوده است؟
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد الزام کردن دریافت‌کنندگان از سوی شعبات برای معرفی ضامن دولتی، بالا بودن قیمت خانه نسبت به وام، ناتوانی در تهیه مبلغ تکمیلی برای خرید، اقساط بالا، شرط حداکثر ۱۵ سال از تاریخ ساخت بنا و البته انتظار برای کاهش قیمت مسکن به‌عنوان سرعت‌گیر دریافت وام عمل می‌کند.
عمده خانواده‌های متقاضی این وام به دلیل بنیه مالی پایین نمی‌توانند سقف مبلغ سپرده را تامین کنند و به همین دلیل تسهیلات پرداختی به آنها قدرت پوشش دهی به مبلغ مسکن را ندارد. طبق اعلام بانک مرکزی هم‌اکنون متوسط قیمت مسکن در شهر تهران ۴.۵ میلیون تومان در هر مترمربع است و این یعنی یک زوج جوان برای خرید مسکن ۶۰ متری باید حدود ۲۷۰ میلیون تومان بپردازد. حال آن‌که رقم تسهیلات (با فرض استفاده از سقف پرداختی) بیش از ۱۶۰ میلیون تومان نیست.
یکی از متقاضیان دریافت وام خانه‌اولی‌ها که جوانی ۳۲ ساله است در این خصوص می‌گوید: از شهریورماه ۱۳۹۴ با تهیه مبلغ ۳۰ میلیون تومان در بانک مسکن سپرده‌گذاری کردم و شهریور ۱۳۹۵ واجد شرایط دریافت وام بودم ولی از آن زمان تاکنون عملا نتوانسته‌ام تسهیلات خود را دریافت کنم. مشکلاتم یکی دو تا نیست. اولا ضامن دولتی ندارم. بااینکه ضامن دولتی به‌عنوان شرط پرداخت تسهیلات قید نشده بود، شعبه من می‌گوید باید ضامن بیاوری.
او بیان می‌کند: رقم تسهیلاتی نیز که به من اختصاص می‌یابد ۶۰ میلیون تومان است که با پول خودم می‌شود ۹۰ میلیون تومان. با این مبلغ فقط می‌توانم اطراف تهران خانه‌ای کوچک یا خانه‌ای ۳۰ متری در محله‌ای نامناسب در تهران بخرم. از آن گذشته اقساطم حدود ۷۰۰ هزار تومان با مدت بازپرداخت ۱۲ ساله است. فعلا که صبر کرده‌ام تا ببینم خدا چه می‌خواهد. زمانی اقدام به خرید می‌کنم که بدانم قیمت مسکن به کف رسیده است.
این جوان می‌گوید: هم‌اکنون پول من در بانک است و سودی هم به آن تعلق نمی‌گیرد. فقط گفته‌اند اگر انصراف دهی می‌توانی از سود سپرده‌های کوتاه‌مدت که رقم ناچیزی است استفاده کنی. من هم که فعلا شرایطم برای دریافت وام فراهم نیست و بانک دارد از پول من استفاده می‌کند و حتماً آن را با رقم‌های بالای ۲۰ درصد به بقیه افراد وام می‌دهد.
بااین‌وجود بنا بر اظهار کارشناس مرکز ارتباط با مشتریان بانک، درصورتی‌که فرد متقاضی بتواند شعبه محل افتتاح حساب برای دریافت وام خانه‌اولی‌ها را با ارائه فیش حقوقی به‌عنوان مدرک احراز تمکن مالی متقاعد کند نیازی به معرفی ضامن معتبر و ارائه ضمانت‌نامه کسر از حقوق کارمندان دولت نیست، هرچند بنا بر تاکید وی این موضوع بر اساس تشخیص شعبه و در اختیار رئیس هر یک از شعب بانک است؛ به‌طوری‌که نحوه احراز هویت برای تضمین توانایی مالی متقاضی به‌منظور بازپرداخت اقساط ممکن است از شعبه‌ای به شعبه دیگر متفاوت باشد. این رفتار هم‌اکنون علاوه بر ایجاد سردرگمی میان متقاضیان و مشمولان دریافت تسهیلات، نشان‌دهنده نگاه سنتی به تسهیلات ارزان‌قیمت خرید مسکن برای خانه‌اولی‌ها است.
صندوق پس‌انداز مسکن یکم، ۱۸ خرداد سال ۱۳۹۴ باهدف احیای رژیم پس‌انداز در بین خانوارهای متقاضی خرید مسکن (زوج‌های فاقد سابقه مالکیت یا همان خانه‌اولی‌ها) راه‌اندازی شد. ایجاد این صندوق ازجمله اقدامات مثبتی بود که دولت یازدهم و بانک مسکن انجام دادند؛ چراکه نرخ سود این تسهیلات با ریزش تدریجی از حدود ۱۴ درصد به ۹.۵ درصد کاهش یافت و به همین دلیل تقاضا برای سپرده‌گذاری افزایش پیدا کرد؛ اما انتظار می‌رود در شرایطی که قیمت مسکن باوجود نرخ رشد پایین‌تر نسبت به تورم در حال نزدیک شدن به قدرت خرید متقاضیان است، بانک‌ها از ایجاد بروکراسی و شرایط پیچیده خودداری کنند تا شاید بخشی از ۴۹۰ هزار واحد مسکونی خالی شهر تهران بفروش برسد و تعدادی از خانواده‌ها از مستأجری رها شوند.
